De zin en onzin van natuurlijke voeding en cosmetica

We willen alleen het beste voor ons lichaam. Ons eten moet zo natuurlijk mogelijk zijn, geen GMO’s, of vage E-nummers of kant-en-klaar-maaltijden. En ook cosmetica kan beter van olijfolie of honing zijn dan in een plastic fles zitten met een reeks aan onbekende verbindingen op het etiket. Maar waarom eigenlijk?

Natuurlijk en synthetisch

Het lijkt makkelijk om alles wat ‘chemisch’ is de oorlog te verklaren en alles wat natuurlijk is te omarmen. Zo makkelijk is het alleen niet. Wat is überhaupt chemisch? De natuur doet niet anders dan chemische verbindingen maken. Sterker nog, zonder chemische reacties kun je niet eens ademen, geen voedsel verteren, niet groeien.

Daar waar mensen het over chemische stofjes of chemicaliën hebben, gaat het in werkelijkheid vaak over synthetische verbindingen of natuurlijk voorkomende elementen die effect hebben op ons lichaam. Synthetisch geproduceerde, chemische stoffen kunnen inderdaad gevaarlijk zijn, maar er zijn net zo goed synthetische verbindingen die niet schadelijk zijn. Ook van natuurlijke stoffen bestaan gevaarlijke en onschuldige varianten.

Sterker nog, wanneer je een natuurlijke stof kunstmatig nabootst, zal je lichaam helemaal geen verschil in werking merken. Natuurlijk en synthetisch zijn in feite beiden chemisch en het een is niet per definitie beter dan het ander.

Geniet met mate

Uiteindelijk draait het om de concentraties van stoffen in ons lichaam. Als het maar onder bepaalde grenzen blijft, is er niets aan de hand. Pas als je lichaam het niet meer voor elkaar krijgt om van overschotten af te komen en deze reageren met onze lichaamseigen stoffen, ontstaan er problemen.

Sommige stoffen zullen bij veel lagere concentraties al schadelijk zijn dan andere. Als ik enorme hoeveelheden broccoli en bier zou nuttigen, heb ik wel een vermoeden van welk – overigens allemaal puur natuur – stofje ik sneller de gevolgen zou ondervinden! Hierbij gaat het er dus om wélke stof die reactie veroorzaakt, maar heeft het niets te maken met of deze stoffen natuurlijk of synthetisch zijn.

’Natuurlijk’ is een marketingterm

Als het geen zin heeft om onderscheid te maken tussen natuurlijke en synthetische stoffen, waarom zijn er dan zoveel natuurlijke producten?

Met het gemak van de supermarkten zijn we behalve groenten, fruit en granen ook massaal kant-en-klare koekjes, ontbijtgranen, soepen, complete maaltijden en cosmetica gaan kopen. Deze fabrieksproducten wordt buiten ons zicht samengesteld en van de meeste ingrediënten hebben we geen idee wat het is.

Nu we steeds meer beseffen hoe vreemd dat is, willen we de controle terug. We willen dingen eten en smeren die we kennen en dat zijn geen cryptische E-nummers, maar pure, natuurlijke ingrediënten. Hoewel we ook weer zelf aan de slag gaan met biologische en lokale producten – dat we daardoor meer groenten eten is uiteraard wel pure winst -, zijn we natuurlijk toch liever lui dan moe.

De grote fabrikanten maken graag gebruik van die wens en zie daar, de entree van de ‘natuurlijke’ fabrieksproducten. Natuurlijke shampoo, plantaardige broodsmeersels, natuurlijke ketjap en zelfs natuurlijk mineraalwater. Maar net zoals ‘ambachtelijke’ en met ‘liefde & passie’-bereide producten komen al die ‘natuurlijke’ producten net zo goed weer uit diezelfde fabrieken.

Het woord ‘natuurlijk’ is niet meer dan een marketingterm. We willen graag geloven dat het goed is en dat maakt het ons makkelijker om te kiezen. Synthetisch is fout, natuurlijk is goed – wel zo duidelijk. En als we daar een beetje extra voor willen betalen, is dat al helemaal mooi incasseren.

Maar in tegenstelling tot ecologisch en biologisch is de term natuurlijk niet beschermd en zegt het dus eigenlijk niets. En nogmaals, wat zou natuurlijk eigenlijk betekenen? Tegelijkertijd is eigenlijk alles op een of andere manier van natuurlijke oorsprong en is intussen ook vrijwel alles in bepaalde mate bewerkt.

Wat heeft dan wel zin?

Als we niet meer kunnen stellen dat natuurlijke producten per definitie goed voor ons zijn, hebben we andere handvatten nodig om te bepalen wat wel en niet goed is voor ons lichaam.

Verdiep je in de ingrediënten

Het is altijd nuttig om kritisch te kijken naar de ingrediënten van het voedsel en de cosmetica die je koopt als je wil weten wat je gebruikt, maar laat je niet onnodig bang maken door slecht onderbouwde en gegeneraliseerde paniekverhalen.

Als je googlet op een ingrediënt en ‘giftig’ of ‘schadelijk’, vind je ongetwijfeld iemand die roept dat je er dood van gaat. Maar ja, je kan zelfs al sterven aan een overdosis kraanwater, dus de context is nogal belangrijk.

Heb je twijfels over bepaalde stoffen, zoek dan op wat het is. Veel E-nummers zijn namelijk niets anders dan een vitamine of voedzaam eiwit dat bovendien grondig getest is, voordat het gebruikt mag worden. Het etiket van cosmetica barst meestal van de meest onbegrijpelijke chemische namen die zonder een Google-search niet laten blijken wat ze zijn of waar het vandaan komt.

Een reden om zulke stoffen te vermijden is omdat je simpelweg niet goed kan achterhalen wat het is, maar wees je er dan ook van bewust dat het niet per se slecht voor je hoeft te zijn. Van de andere kant kun je je best afvragen of al die toevoegingen eigenlijk wel nodig zijn voor een goed werkende shampoo of lekkere pastasaus. Misschien kies je er dan liever voor om zelf in de hand te hebben wat je eet of smeert. En eigenlijk is het ook gewoon best heel leuk om from scratch iets tofs in elkaar te gooien.

Stofjes die ik liever niet gebruik zijn palmolie en de SLS en SLES die daaruit gewonnen worden, in de eerste plaats om principiële redenen, want de productie ervan leidt tot enorme sociale en natuurlijke schade.

Ontdek waar je zelf eventueel gevoelig voor bent

Voor vrijwel iedereen geldt eigenlijk wel dat we waarschijnlijk wel af kunnen met wat minder zout, vet en fructose, sucrose, glucose, maltose, sacharose, dextrose, melasse… Suiker, inderdaad. Onze huid reageert dan meer meestal het minst goed op alcohol en parfums. Verder zijn onze lichamen zijn allemaal anders en reageren dus ook verschillend op allerlei stofjes. Zoek dus uit wat voor jou wel en niet werkt.

Waarschijnlijk kan je lichaam alle producten prima aan als je ze gebruikt zoals ze bedoeld zijn, maar het zou kunnen dat er stoffen zijn waar je net even wat minder goed tegen kan. Ben je bijvoorbeeld gevoelig voor parfum in deodorants, voor een bepaald wasmiddel of krijg je sneller last van je buik als je bruine bonen eet? Probeer te ontdekken van welke stoffen het eventueel zin heeft om ze te vermijden. Vooral met voeding is dit vaak wat lastiger te achterhalen, maar als het lukt, hoef je alleen nog maar op die specifieke stofjes te letten.

Mijn huid is nogal gevoelig voor eczeem en ik heb al gemerkt dat mijn handen er baat bij hebben als ik ze niet zo vaak met zeep was. Als ik geen shampoo met SLS meer gebruik, zal mijn hoofdhuid hopelijk ook wat rustiger worden, want dit blijkt nogal een agressieve reiniger te zijn. Bovendien lijken me dit vrij onschuldige experimentjes om erachter te komen. Verder weet ik inmiddels ook dat ik peren alleen in ijsjesvorm kan eten als ik geen opgezwollen en jeukende smoel wens.

Microplastics en verpakkingen

Cosmetische producten met ‘natuurlijke’ ingrediënten – of die dat imago hebben – hebben de gunstige bijkomstigheid dat ze vaak ook verpakkingsarm zijn en meestal geen microplastics en vaker ook geen ingrediënten op basis van aardolie bevatten.

Vaste zeep en shampoo bars zijn niet verdund met water en hebben hierdoor geen plastic fles en conserveringsmiddelen nodig, waardoor ze veel minder milieubelastend zijn. Ook als de ingrediënten toch niet helemaal ‘natuurlijk’ zijn of een onduurzaam soort natuurlijk zoals palmolie, blijft dat een voordeel waar je niet over hoeft te twijfelen.

Gebruik je verstand en kies zelf!

Ik hoop dat ik je met dit verhaal aan het denken heb gezet over de hype van natuurlijke producten en de weerstand tegen synthetische ingrediënten. Natuurlijk is niet altijd goed en synthetisch is niet altijd slecht! Als je echt wil weten of iets al dan niet goed voor je lichaam en onze planeet is, verdiep je dan in het product en kies wat voor jou het beste is.