Zelf zeep maken bij een workshop van Werfzeep

Zelf zeep maken is niet zo ingewikkeld en als je het zelf maakt weet je precies wat erin zit. Olie, loog en geduld is alles wat je nodig hebt. En een goed recept. Of een workshop bij Werfzeep!

Toen ik op zoek ging naar palmolievrije zepen en aan het klooien ging met Aleppozeep hoorde ik van meerdere kanten dat je ook vrij eenvoudig zelf zeep kunt maken. Leuk! Nog leuker toen bleek dat Iris een workshop zeep maken had weten te regelen bij Werfzeep voor de tweede groenebloggersmeet-up!

Zeep

Eerst een lesje in zeep. In de basis is zeep niets anders het resultaat van een chemische reactie tussen een of meerdere soorten olie en een loog. Meestal wordt er een mengsel gebruikt van een hardere olie zoals kokosolie, palmolie of dierlijk vet en een zachtere olie zoals olijfolie of zonnebloemolie. Voor harde zeep wordt natronloog (NaOH) gebruikt, voor vloeibare zeep kaliloog (KOH).

Een loog is een oplossing van hydroxide (OH) in water en is sterk basisch. Het toevoegen van water en hydroxide aan de olie zorgt ervoor dat de oliemoleculen uit elkaar vallen in glycerol en vetzuren. Die vetzuren vormen uiteindelijk de zeep, maar de glycerol kan gewoon in het mengsel blijven en maakt de zeep juist meteen wat hydraterender. De zeep zelf is ook behoorlijk basisch waaraan het zijn reinigende werking dankt. Als je zeep wil gebruiken om je haren mee te wassen, is het echter wel van belang dat je het naspoelt met een azijnoplossing.

Na het verzepingsproces kun je nog etherische oliën of andere middeltjes toevoegen voor geur, kleur of een bepaalde verzorgende werking. Uiteindelijk moet de zeep enkele weken tot maanden uitharden. Helemaal ‘natuurlijk’ is een zeep per definitie overigens nooit vanwege de reactie met loog.

Werfzeep

Evelien is in 2009 begonnen met Werfzeep in een historische werfkelder – vandaar de naam – in Utrecht. Inmiddels is Werfzeep uitgegroeid tot een succesvol bedrijf. Het toffe is dat ze zoveel mogelijk biologische en kwalitatief hoogwaardige ingrediënten gebruiken, planten plukken in lokale bossen en uit botanische tuinen en eenvoudige processen gebruiken om zo puur mogelijke zeep te maken. Veel logischer dan industrieel geproduceerde zepen waar glycerine uitgehaald is en conserveermiddelen, parfums en meer bewerkte stoffen aan toegevoegd worden.

Tegenwoordig zit Werfzeep in Druk aan de Westerkade in het centrum van Utrecht en zijn er vele verkooppunten door het hele land. Ik had mezelf nog niet toegelaten om ze te bezoeken, omdat mijn aanwezige voorraad zeep nog niet zo hard slinkt, maar was wel erg nieuwsgierig sinds ik ze was tegengekomen in mijn zoektocht naar palmolievrije zeep.

De workshop

De workshop was een perfecte gelegenheid om eens zelf zeep te maken én toch eens bij Werfzeep te kunnen gluren. En dan ook nog in het fijne gezelschap van een groepje groene bloggers.

We werden verwelkomd door Laurens in het leuke en heerlijk geurende atelier, verstopt achter een koffiebarretje, een kas en een werkruimte waar allerlei creatieve bedrijfjes zitten. Eerst kregen we uitleg over zeep, de ingrediënten en de processen. Voordat we echt aan de slag gingen, roken we nog aan de uitgebreide collectie van etherische oliën die we aan onze zeep mochten toevoegen.

Per groepje kregen we allerlei kommetjes, een pannetje, weegschaaltje en kookplaatje. Samen met Jessie van Het Zero Waste Project ging ik aan de slag. In het pannetje smolten we kokosolie, olijfolie, cacaoboter en saffloerolie. In een kommetje losten we tabletjes natriumhydroxide op in water, waarbij veel warmte vrijkomt. Pas wanneer zowel het oliemengsel als de natronloog allebei zo’n vijftig graden waren, konden we het samenvoegen. Dit is de ‘koude methode’.

En dan maar roeren, roeren, roeren. Vervolgens voegden we etherische oliën toe. Jessie en ik kozen voor de briljante combinatie – vonden we zelf – van ceder, citroengras en bergamot. En dan nog meer roeren, roeren en roeren. Langzaamaan werd het mengsel een beetje dikker en minder transparant. Gelukkig mochten we dat proces nog even versnellen met een staafmixer.

Tenslotte goten we onze vanillevla in een cakevorm en moesten we geduld hebben. Na zo’n vier weken vond ik een heel fijn kerstcadeautje in de brievenbus!

Op de foto’s zie je Jessie (Het Zero Waste Project), Marieke (Greenblush), Geanne (Sweet Suzie), Yalou (We are the Earth), Judit (Judit’s Klusboek), Anouck (Anouck Plume), Claire (Claire’s Mission), Natascha (Plantaardiger), Iris (Iris Zaagman) en Iris (The sea is my cup of tea).

Zelf maken?

Als je zelf aan de slag wil, is het belangrijk om precies uit te rekenen hoeveel olie en loog je nodig hebt. Dit verschilt namelijk per soort olie en komt nogal nauw. Als het goed is blijft er dan geen loog over, heeft wel genoeg olie gereageerd tot zeep en blijft er net een beetje olie over waardoor je zeep meteen wat verzorgend is. Zo’n berekening kun je maken met SoapCalc.

Bij het oplossen van de natriumhydroxide in water moet je jezelf beschermen met een schort, handschoentjes en een veiligheidsbril. Bovendien moet je in een goed geventileerde ruimte (liefst onder een afzuigkap) werken. Vanwege de natronloog moet je de olie in een stalen pannetje smelten in plaats van in een aluminium pan.

Verder is het cruciaal om de olie en natronloog pas te mengen als ze beide zo’n vijftig graden zijn en het geheel net zo lang te mixen, totdat het zo dik is als vanillevla.

Het resultaat

Nieuwsgierig naar het resultaat? Zie hieronder hoe onze zeepjes geworden zijn!



De zeep schuimt lekker in je handen en verwijdert vet en geurtjes uitstekend, maar ik wil ook weer niet beweren dat het een wondermiddel is. Mijn handen worden zowel opvallend glad als een beetje droog van de zeep. Ik kan niet goed inschatten of mijn huid nou echt beter af is dan met een fabriekszeepje, maar vind het wel een fijn idee dat het een minimaal bewerkt product is en ik precies weet wat erin zit. Op de etherische oliën na is het zelfs allemaal eetbaar.

Jammer dat er nog geen geur-internet is, want de zeep ruikt heerlijk! Ik krijg er niet zo’n jeukneus van als bij niet nader te noemen andere merken. Behalve als handzeep ga ik deze zeep ook zeker gebruiken om de volgende batch wasmiddel mee te maken. En voorlopig laat ik met plezier een stukje op mijn nachtkastje rondslingeren.



Heb jij wel eens zelf zeep gemaakt? Als je het niet alleen aandurft, kun je hier een workshop boeken.