Welke groenten en fruit zijn (niet) duurzaam? + de app die het antwoord heeft

Lokale groenten zijn altijd duurzamer? Nou, nee. Tomaten uit Spanje zijn altijd duurzamer dan uit eigen land? Ook niet. Het is nogal ingewikkeld welke groenten wanneer de duurzaamste keuze zijn. Gelukkig is er een briljante app om ons te helpen.

Welke groenten en fruit zijn duurzaam?

Het is helaas niet eenvoudig te zeggen welke groenten en fruit het meest duurzaam zijn om te nuttigen. Dit hangt namelijk van een aantal factoren af.

Seizoen

Je zou het bijna vergeten doordat we het hele jaar door álles kunnen vinden in onze supermarkten, maar groenten en fruit hebben over algemeen een bepaald groeiseizoen. Nu kun je dit nog herkennen aan de aanbiedingen, want wanneer het goed groeit is het meestal ook goedkoper. Ook zie je bijvoorbeeld asperges bijna alleen in het voorjaar, de lekkerste aardbeien in de zomer en boerenkool in de winter.

In het seizoen waarin het gewas van nature het beste groeit, betekent dit ook dat die groei het meest duurzaam is. Er zijn geen kassen nodig, de opbrengst zal het hoogste zijn en het kan dichtbij geteeld worden, waardoor er weinig transport nodig is.

Soort landbouw

De lekkerste aardbeien die we hier kennen, komen uit eigen land uit de volle grond. Vanwege ons klimaat kunnen we deze aardbeien alleen in de zomer eten. De Spaanse aardbeien die al eerder verkrijgbaar zijn, worden onder tenten van folie gekweekt. In de winter kweken we aardbeien in verwarmde kassen en veel moestuinders kweken ze in een koude kas.

Je zal begrijpen dat teelt op de volle grond het meest duurzaam is, de tent iets minder, de koude kas nog minder en de verwarmde kas het minst. Hoe groot de impact is van een verwarmde kas hangt bovendien weer af van het soort gebruikte energie en de efficiëntie van de kas. Maar om het ingewikkeld te maken: een product uit een verwarmde kas kan alsnog een duurzame keuze zijn als de opbrengst heel hoog is en het energieverbruik laag.

Transport

Groenten en fruit die in Nederland en in een gunstig seizoen gekweekt zijn, hoeven niet ver getransporteerd te worden. Voor de producten uit Europa worden meestal vrachtwagens ingezet. Die zijn vooral niet zo duurzaam op de grotere afstanden en wanneer de producten gekoeld vervoerd moeten worden.

Producten die echt van ver komen, komen meestal per vrachtschip. Schepen zijn zeer vervuilend, maar omdat er ook ontzettend veel containers op een schip kunnen, zijn ze vaak nog minder vervuilend dan een vrachtwagen. Zo is een kiwi uit Nieuw-Zeeland ongeveer een even goede keuze als een kiwi uit Italië.

Het meest vervuilend is vervoer per vliegtuig. Zelfs als een product extreem duurzaam geteeld is, zal het door het transport alsnog behoorlijk vervuilend zijn. Het vliegtuig is de reden waarom je geen sperziebonen uit Kenia wil, maar Senegal oké is.

Help! Wat is nou het duurzaamst?

Tja, het is voor een consument bijna onmogelijk om op elk moment van het jaar te beslissen welke keuze het meest duurzaam is. Meestal kun je in de winkel nog net het land van herkomst achterhalen, maar zelfs dan moet je alert blijven omdat dit door het jaar heen steeds verandert. Daarnaast we weten niet welke vorm van landbouw en transport er gebruikt zijn of hoe hoog de opbrengst van het gewas ter plekke is geweest. En laat dit nou net zo belangrijk zijn.

Groente- & Fruitkalender

Gelukkig zitten er knappe koppen bij Milieu Centraal die al deze variabelen hebben doorgerekend voor bijna alle soorten groenten en fruit die in onze supermarkten liggen.

Gegevens en onderzoek

Aan de hand van een wetenschappelijke methode wordt gekeken naar het gebruik van fossiele grondstoffen, de bijdrage aan klimaatverandering, de mate van landgebruik en het risico op veroorzaken van een watertekort. De methode houdt ook rekening met onder andere het verpakkingsmateriaal en het aandeel gebruikte aardwarmte en efficiëntie van de Nederlandse kassen.

Over het algemeen blijkt de opbrengst van een gewas de belangrijkste factor, gevolgd door het energie- en waterverbruik. Het effect van transport is meestal minder dominant, tenzij het transport plaatsvindt per vliegtuig. In dat geval is geen enkel product nog een duurzame keuze.

De kalender in actie

Tijd om de Groente- & Fruitkalender eens te bekijken. Deze vind je zowel op de website van Milieu Centraal als in een app voor iOs en Android.

In het beginscherm kun je meteen klikken op “Wat is nu een goede keuze?”. Dan zie je alle groenten en – onder een tweede tabje – fruit die op dit moment een duurzame keuze zijn en uit welk land je ze dan het beste kunt kopen. Let op dat je alleen de beste keuzes te zien krijgt en je mogelijk uit groente en fruit krijgt te zien die in andere landen dan genoemd helemaal niet duurzaam zijn.

Wil je alle mogelijke landen van herkomst en bijhorende scores zien, dan kun je ook naar een specifiek soort groente of fruit en een bepaalde maand (of het hele jaar) selecteren. Of alleen een maand selecteren zonder iets in te vullen, zodat je alle producten krijgt te zien met de score voor die maand.

Milieuscores

Bij de resultaten zie je scores: A en B zijn de meeste duurzame keuzes. Producten met score A komen veelal uit Nederland, maar kunnen ook van over de hele wereld komen mits de opbrengst hoog is, de impact laag is en het vervoer binnen Europa per vrachtwagen of schip en buiten Europa per schip heeft plaatsgevonden. Producten met score B zijn twee keer belastender dan producten met score A, maar nog steeds een goede keuze. Ook in deze categorie vind je veel producten uit eigen land en buitenlandse producten die met het schip of een vrachtwagen vervoerd zijn.

Groenten en fruit met score C zijn vier keer meer belastend dan producten met score A. Deze producten kun je beter vermijden als er een alternatief is met een betere score. In deze categorie zitten bijvoorbeeld Nederlandse producten met een lage opbrengst uit zuinige kassen of juist een hoge opbrengst uit kassen die niet zuinig zijn. Oof producten met een lage opbrengst die van verder komen. Zacht fruit zoals bramen en frambozen komen nooit boven deze categorie uit door hun kwetsbaarheid.

Tenslotte zijn score D en E het minst gunstig. Producten met deze score zijn acht of meer keer meer belastend dan producten met score A en zou je dan ook moeten vermijden. Nederlandse producten krijgen score D als de opbrengst laag is én het in verwarmde kassen geteeld wordt die niet zuinig zijn. Ook producten die over kortere afstanden ingevlogen zijn, krijgen score D. Score E is voor producten die van ver worden ingevlogen, maar in de winter ook voor Nederlands zacht fruit dat in verwarmde kassen wordt geteeld of producten die bijgelicht moeten worden.

Een snelle check

Ik eet meestal nogal exotisch fruit, omdat ik voor veel Nederlands fruit allergisch ben. Niet zo duurzaam zegt mijn intuïtie, maar nu het allemaal wat ingewikkelder blijkt met die opbrengsten en transport ben ik wel benieuwd wat de Groente- & Fruitkalender ervan te zeggen heeft.

Eerst zoek ik naar kiwi voor alle maanden en hoera, in het voor- en najaar krijgen de kiwi’s uit Chili een dikke vette A! De rest van het jaar kan ik kiwi’s eten met score B uit Italië, Nieuw-Zeeland, Frankrijk en Griekenland. Bananen en meloenen blijken altijd een A te scoren, mango’s krijgen een B zolang ze niet uit Peru komen en druiven krijgen een B zolang ze niet uit Egypte komen. Dat valt mee!

Laat ik ook eens kijken naar de groenten die we afgelopen week verorberd hebben. De Nederlandse courgette krijgt in juli, augustus en september een A. De rest van het jaar kunnen we hem beter uit Spanje eten. Rucola scoort in maart, april en mei slechts een D, maar de rest van het jaar een A. De winterpeen is altijd een goede keuze en de trostomaat krijgt momenteel een B. Valt me ook mee, maar het is nu dan ook zomer.

In augustus hoef je weinig te vermijden: asperges, Nederlandse aubergine, allerlei bonen uit Kenia, Mexicaanse bosui, paprika uit Nederland, kersen uit Canada, rode bessen uit Nederland en een hoop vruchten die nu toch niet in de winkels liggen. Wel zijn er nog wat producten uit de kassen met een score C waar je waarschijnlijk wel een alternatief voor kan vinden. Ook in de winter is er genoeg keuze uit groenten en fruit met score A of B, maar zijn er weer heel andere producten die je zou moeten mijden.

Extra informatie

Als je je favoriete groenten en fruit op zoekt of in de supermarkt wil checken of iets oké is, maar niet helemaal begrijpt waarom iets hoger of lager scoort dan je had verwacht, kun je op het genoemde land klikken. Hier staat een korte verklaring zoals ‘Dit product is geteeld in een verwarmde kas’ of ‘Dit product is geteeld op de akker en vervoerd per vrachtwagen’. Handig toch?

Nog zo’n handige toevoeging zijn de bewaartips. Want moest die courgette nou wel of niet in de koelkast? En hoe lang blijven de druiven goed binnen of buiten de koelkast? De app weet het allemaal.

Mis je het onderscheid tussen biologische en niet-biologische producten? Biologische landbouw leidt tot minder vervuiling, maar heeft een groter gebied nodig wat weer leidt tot natuurverlies. Omdat resultaten uit onderzoek niet eenduidig zijn, is het verschil tussen biologisch en niet-biologisch niet opgenomen in de kalender.

De Groente- & Fruitkalender gaat over vérse producten, maar als het op duurzaamheid aankomt, wil ik zelf nog een ding toevoegen: diepvriesproducten! Het klinkt helemaal niet duurzaam vanwege het gekoelde transport en gekoelde opslag, maar diepvriesproducten zijn altijd geteeld onder de meest ideale omstandigheden en zijn daardoor vaak alsnog heel duurzaam. Dit geldt overigens ook voor producten in blik en glas. Verse producten kun je zelf altijd nog invriezen of conserveren als ze anders verloren dreigen te gaan.

Conclusie

De Groente- & Fruitkalender is súperhandig! De app is makkelijk in gebruik en laat snel zien wat ik wil weten. Ik vind het een fijn gevoel om te weten dat mijn druiven niet met het vliegtuig komen zolang ze niet uit Egypte komen en kan nu beter kiezen tussen Nederlandse en Spaanse tomaten afhankelijk van het seizoen.

Nu ik voor dit seizoen weet welke dingen ik uit welke landen kan kopen, gebruik ik de app niet bij elk supermarktbezoek. Maar als ik eens iets wil kopen waarvan ik niet weet hoe duurzaam het is of als we weer een paar maanden verder zijn, ga ik het zeker opnieuw opzoeken.

Dus eh, lokale groenten zijn altijd duurzamer? De meest duurzame groenten zijn vaak wel uit eigen land, maar dan moet ook de opbrengst hoog zijn en zal het product meestal van de volle grond komen. Meloenen uit Costa Rica zijn evengoed duurzaam! En tomaten uit Spanje zijn altijd duurzamer dan uit eigen land? De meest duurzame tomaat zijn de ronde tomaat en de vleestomaat die in de winter in Spanje geteeld worden. Cherry- en miniromatomaten eet je beter uit Spanje en trostomaten eet je in de winter liever niet uit Nederland. Voor andere soorten tomaten en in andere maanden scoren Spanje en Nederland gelijk. Dus tomaten uit Spanje zijn niet altijd duurzamer, maar wel minstens zo duurzaam en soms duurzamer dan tomaten uit Nederland.

Lekker tegen mijn intuïtie in af en toe, maar meten is weten!



Gebruik jij de Groente- & Fruitkalender ook al?