Door ons voedsel hebben we een impact op het milieu waar we nooit helemaal onderuit zullen komen. Behalve door vooral plantaardig te eten, kunnen we echter ook nog veel verbeteren door voedselverspilling tegen te gaan. Dit kunnen we doen door bewust te kopen, te koken en te bewaren.
De impact van voedsel
In de supermarkt kun je zo alles in je mandje gooien waar je zin in hebt. Bananen uit Ecuador, tomaten uit Spanje, komkommers uit de Nederlandse kassen, koffie uit Ethiopië, kiwi’s uit Nieuw-Zeeland en aardbeien de Nederlandse volle grond. Aan de verpakking kun je nog meestal wel zien waar het product vandaan komt, maar niet hoeveel bronnen er zijn gebruikt bij de productie en het transport. Door het gemak waarmee we hier alles kunnen kopen, zouden we haast vergeten hoe kostbaar eten eigenlijk is. De productie van voedsel kost niet alleen land, maar ook water, energie en arbeid. Bovendien kan die productie leiden tot onder andere vervuiling, uitstoot, verdroging en vermindering van biodiversiteit.
De voedselvraag van gemiddelde Nederlander zorgt jaarlijks voor 88 kilo vleesproductie, waarvan de helft al meteen slachtafval is. Deze productie inclusief transport en verborgen impact neemt volgens Babette Porcelijn 22% van de totale milieuimpact voor zijn rekening, meer dan voor het verwarmen van je huis of auto rijden. Daarnaast consumeren we per persoon jaarlijks gemiddeld 92 kilo zuivel en eieren en 920 kilo plantaardig eten en drinken. Deze zijn verantwoordelijk voor respectievelijk 6 en 5% van de totale impact. Je ziet dat de impact van dierlijke producten per kilo tot bijna vijftig keer groter is dan voor plantaardige producten.
Heel veel minder eten is natuurlijk niet wenselijk, maar behalve met drastische vermindering van onze vleesconsumptie valt er nog meer winst te behalen door efficiënter met ons voedsel om te gaan. In alle schakels van de keten ontbreekt het aan efficiënt gebruik van onze bronnen, waardoor onze impact groter dan noodzakelijk is. Zo moeten boeren soms een deel van hun oogst weggooien door overproductie, ziektes of overstromingen. Supermarkten verkopen vaak alleen ‘mooie’ producten, zoals rechte boontjes en komkommers, waardoor de kromme varianten weggegooid worden. Daarnaast mag door strenge regelgeving eten niet na een bepaalde datum verkocht worden, terwijl het vaak nog gewoon eetbaar is. In restaurants blijft veel eten over dat ook niet meer opnieuw gebruikt kan worden.
Voordat we met onze vinger gaan wijzen naar grote producenten, handelaars en wetgevers, mogen we ook onze eigen bijdrage niet onderschatten. Volgens het Voedingscentrum gooien wij namelijk thuis ook nog zo’n 50 kilo voedsel per persoon per jaar in de prullenbak. Als er een aanzienlijk deel van de voedselproductie voor niets blijkt te zijn, betekent dat dus dat een deel van de regenwouden die moeten wijken voor akkers ook voor niets gesneuveld zijn. Zonde, toch? Het verspilde voedsel zou bovendien goed zijn voor een bedrag van zo’n 150 euro per persoon, dus dat is ook nog eens zonde van je eigen geld. Met een paar handige tips en leuke initiatieven kunnen we deze verspilling van eten, en dus onze impact, een beetje terugdringen.
Bewust kopen
Je eigen voedselverspilling beperken begint in de supermarkt. Koop niet meer dan je op kan eten voordat het bedorven is. Koop je voor meerdere dagen? Kies dan ook producten die wat langer goed blijven en kook eerst met de producten die het minst lang goed blijven. Aardbeien en sperzieboontjes wil je na een paar dagen niet meer eten, terwijl kolen, wortels en knollen haast eindeloos lang goed blijven. Koop je juist alleen voor vandaag? Kies dan voor producten die niet lang houdbaar zijn. Hiermee voorkom je dat de supermarkt ze aan het eind van de dag uit de schappen moet halen. Met een beetje mazzel zit er zelfs al een kortingsticker op en ben je nog goedkoper uit ook. Zo’n afgeprijsde zak voorgesneden groenten kan overigens prima in de vriezer, zodat deze nog wat langer bewaard kan worden.
Serieus koopjes jagen? NoFoodWasted ontwikkelde de app Afgeprijsd. Aangesloten supermarkten laten via de app weten welke producten tegen de houdbaarheidsdatum aan zitten en met korting worden verkocht. Helaas doen nog niet alle supermarkten mee, maar het aantal filialen neemt toe en kun je in de gaten houden op de website.
Via Too Good To Go kun je een Magic Box kopen. Hierin zitten producten van restaurants, bakkers of andere winkels die op het punt staat weggegooid te moeten worden, terwijl ze eigenlijk nog prima te eten zijn. Via de app kun je zoeken naar een pakket bij jou in de buurt dat je voor een leuk prijsje kan overnemen.
Koken
Veel mensen hebben er baat bij om hoeveelheden pasta of rijst netjes af te meten. Zo weet je precies hoeveel je kookt en houd je ooit veel over. Zelf doe ik het uit de losse pols, want ik ben gek op kliekjes en zorg er graag met opzet voor dat ze ontstaan. Restjes na het eten in de prullenbak gooien is iets wat ik zo slecht aan kan zien dat ik zelfs de restjes uit de prullenbak ‘redde’ uit het huis van mijn vriend en zijn huisgenoot. Vervolgens neem ik het dan mee naar mijn werk als lunch of bewaar ik het in de koelkast of vriezer voor een andere avond. Als het maar niet weggegooid wordt, want eten is geen afval!
Aangezien ik geen enorme kookliefhebber ben, vind ik het bovendien heerlijk om niet elke avond te hoeven koken. Gewoon even wat opwarmen en smullen maar. Hoewel niet alles even geschikt is om opnieuw opwarmen, kan ik je garanderen dat dat voor bijna alle maaltijden wel geldt en bijvoorbeeld lasagne en soepen er alleen maar lekkerder van worden. En het is een stuk gezonder dan een diepvriespizza of een gemiddelde afhaal- of kant-en-klaar-maaltijd.
Over soep gesproken, als je geen complete porties overhoudt, maar slechts een wortel, een halve courgette of een paar champignons: werkelijk alles kan in de soep! Een pasta of curry leent zich ook uitstekend voor het adopteren van restjes groenten of sauzen. Met oud brood maak je heerlijke tosti’s of wentelteefjes. Er is altijd wel iets te verzinnen met een overgebleven stukje voedsel. Inspiratie nodig voor koken met restjes? Snuffel eens tussen de recepten van Empty the fridge of in een kookboek specifiek over restjes of kliekjes. Milieu Centraal heeft een aantal recepten voor oud brood en restjes pasta en rijst. Verder kun je op vrijwel elke receptenwebsite zoeken naar specifieke ingrediënten, waardoor in feite elk recept een potentiele restjesverwerker kan zijn. En anders experimenteer je wat, zo ontdek je nog eens wat nieuws!
Sla en makreel over? Tomaat, avocado en yoghurtsausje erbij, wrap eromheen en eten maar!
Bewaren
Eten op de juiste manier bewaren is cruciaal tegen voedselverspilling. Veel eten bederft sneller als het in aanraking komt met vocht en zuurstof. Gebruik daarom afsluitbare bakjes of andere luchtdichte verpakkingen. De milieuimpact van een stukje plasticfolie is overigens haast verwaarloosbaar tegenover het verloren gaan van voedsel. Voor eindeloos veel producten heeft het Voedingscentrum op een rijtje gezet hoe en hoe lang je het kunt bewaren. Zo blijken bijvoorbeeld paprika, wortel en tomaat langer goed te blijven buiten de koelkast, terwijl appels, bloemkool en eieren er juist wel beter in bewaard kunnen worden.
Bij de THT-datum (tenminste houdbaar tot) en TGT-datum (tenminste te gebruiken tot) geldt dat de aangegeven houdbaarheid een garantie geeft tot wanneer het product zeker goed blijft. Als de datum verstreken is, of als je kliekje wat langer in de koelkast is blijven staan, hoef je je eten absoluut niet meteen in de prullenbak te gooien. Vertrouw op je ogen en neus. Bederf kun je zien aan verschoten kleuren of schimmels en bacteriën zul je ruiken. Als het eten er nog goed uitziet en prima ruikt, dan kun je het voor de zekerheid goed doorverwarmen en vervolgens oordelen met je smaakpapillen.
Het klinkt misschien wat betuttelend, maar ik geloof echt dat essentieel is: houd je koelkast netjes. Zet nieuwe verpakkingen achter de oudere variant en zet gelijksoortige producten bijelkaar. Als je niet zomaar alles erin propt, kun je namelijk heel makkelijk zien wat je hebt, wat al geopend is én wat snel bereid moet worden. Dan word je nooit meer onaangenaam verrast door een beschimmelde tomaat die achter je laatste biertjes vandaan komt. Werp voor het koken even een blik op je voorraad om te kijken of die ene verschrompelde paprika niet meteen even meegebakken moet worden. Ook voordat je boodschappen gaat doen, is het handig om nog even te kijken wat er nog ligt. Misschien krijg je meteen een idee voor een maaltijd met dat ene sausje of stuk groente wat nu echt op moet.
De koelkast en de vriezer. Ik noemde ze al een paar keer en ze zijn dan ook belangrijke spelers in de strijd tegen voedselverspilling. Als je geen (goede) vriezer hebt, zul je dan ook nog wat beter op moeten letten met wat je koopt, kookt en bewaart. Veel diepvriesproducten hebben officiële houdbaarheidsdata, maar ik houd eigenlijk nooit bij wanneer ik er iets in stop en heb nog nooit iets zien bederven. Ook hier geldt weer dat je er wel op moet letten dat je nieuwe dingen achter- of onderin legt, zodat je oudere dingen er eerder uit haalt en dat op je zintuigen moet vertrouwen om te beoordelen of het nog goed is. Zelfgekookte maaltjes blijven werkelijk maanden goed in de vriezer. In de koelkast kun je kliekjes volgens velen slechts twee of drie dagen bewaren, maar ik eet ze ook regelmatig nog na vier of vijf dagen. Durf je dat niet aan, gooi het dan alsnog in de vriezer. Vooral vlees blijft niet zo lang goed in de koelkast en daarmee wil je geen risico lopen op bederf. Gaat het bijna over datum? Stop het in de eerstvolgende maaltijd, bak het vast zodat je het nog een paar dagen langer kunt bewaren of gooi het in de vriezer om nog veel langer te bewaren.
Weet jij nog andere tips tegen voedselverspilling?