Samen met het dichten van kieren is het beter isoleren van je huis de belangrijkste stap bij het verduurzamen van je huis. Hiermee verlaag je de hoeveelheid energie die je huis nodig heeft om warm te blijven enorm. Dit is wat je moet weten voordat je aan de slag gaat.
Om je huis warm te houden, heb je warmte nodig. Die komt in de meeste gevallen door het stoken van gas in een cv-ketel, maar soms ook van elektrische kachels, houtkachels, een warmtepomp of iets anders. Die warmte stroomt door je huis en vervolgens dwars door je muren, dak, vloer en ramen naar buiten. Hoe meer warmte er verdwijnt, hoe meer warmte je nodig hebt.
Zelfs als je huis perfect geïsoleerd is en alle kieren gedicht zijn, verdwijnt er nog steeds warmte uit – of in de zomer: in – je huis. We moeten in de winter niet voor niets elke dag opnieuw de verwarming aan, die warmte is ergens naar toe gestroomd. Wel kun je de hoeveelheid flink beperken door je muren, dak en vloer te voorzien van materialen die de warmte veel minder goed door laten. Isoleren dus.
Je huis als geheel
Bij het isoleren van je woning is het van belang om de hele buitenkant van je huis, de schil, als één geheel te zien. Waar ik tot voor kort nog dacht dat het isoleren van ons dak niet zo belangrijk is, omdat we toch alleen maar beneden stoken, ben ik er inmiddels wel van doordrongen dat de warmte van je huiskamer gewoon dwars door het plafond naar boven ontsnapt. Zo’n betonnen vloer tussen de verdiepingen isoleert bar slecht. De hele buitenkant is dus in feite een soort jasje om je huis en daarbinnen is alles met elkaar verbonden.
Dat jasje werkt overigens het beste als er niet een mouw ontbreekt en de stof overal min of meer even dik is. Het is dus effectiever als je al je ramen, muren, dak en vloer in meer of minder mate redelijk egaal isoleert dan wanneer je alleen één aspect optimaal isoleert en de rest achterwege laat. Tenzij je van plan bent om die andere aspecten op termijn ook nog aan te pakken, natuurlijk.
Het grootste effect
Ondanks dat je isolatie maar beter meteen goed aan kunt pakken, zijn de eerste centimeters het belangrijkst. Met het dichten van kieren en een dunne laag isolatie, bespaar je veel gas en zul je je investeringen makkelijk terugverdienen. Als je huis al redelijk geïsoleerd is en zeker als je ook nog eens zuinig stookt, wordt het steeds lastiger om nog extra te besparen en moet je erop rekenen dat het langer duurt of soms helemaal niet lukt om je investering terug te verdienen. Zie het liever als kosten die je ook maakt voor onderhoud en als een investering in comfort – een nieuwe keuken of badkamer verdien je immers ook niet terug – en een beter klimaat.
Voor veel huizen geldt dat het isoleren van het dak en de muren het grootste effect heeft en de vloer en het glas wat minder. Hier kun je vaak dus het beste mee beginnen. Voor jouw huis kan het anders zijn afhankelijk van de samenstelling en staat van je huis. Zo zijn bij ons de muren al redelijk goed geïsoleerd, waardoor deze nu geen prioriteit hebben en heeft glas dat door het grote oppervlakte in de woonkamer juist wel.
Doe het meteen goed
Die eerste beetjes isolatie zijn dus het meest effectief, maar als je dan toch aan de slag gaat, doe het dan liever meteen goed. Qua kosten maakt het weinig uit of je 5 of 20 centimeter isolatiemateriaal onder je dak hangt, terwijl het effect van een dikkere laag veel groter is en je geen risico loopt dat over een paar jaar blijkt dat je toch net wat centimeters tekort komt. Zelfs als later blijkt dat je toch gas kan blijven gebruiken of dat je aangesloten wordt op een warmtenet met hoge temperatuur, blijft het altijd een goed idee om goed te isoleren.
Isoleren is een zogenaamde no regret-maatregel, want ongeacht wat ons nog te wachten staat, hier ga je sowieso van profiteren. Vanaf dag één heb je een verbeterd comfort, lagere stookkosten en draag je bij aan een beter milieu. Bovendien gaat isolatie lang mee en heeft het geen onderhoud nodig.
Wat precies goed is qua isoleren, is afhankelijk van je doel. Wil je van je hoge energierekening af of wil je je huis volledig energieneutraal maken?
Isolatiematerialen
Om beter te kiezen tussen verschillende soorten isolatiematerialen en diktes is het belangrijk om meer te weten over de opties en hun isolatiewaarde.
Isolatiematerialen verhinderen dat warmte er makkelijk doorheen kan gaan. Glas- of steenwol in spouwmuren voorkomt dat de lucht vrij kan circuleren en zo warmte kan afvoeren. Ook piepschuim, PUR, platen van geperste houtvezels, vlas, gerecyclede spijkerbroeken of kurk worden gebruikt als isolatiemateriaal. Deze vind je in de vorm van platen, dekens, snippers, vlokken of korrels.
De keuze voor het materiaal en de vorm hangt voornamelijk af van de toepassing. Zo kun je harde platen alleen tegen vlakke muren bevestigen, terwijl steenwol beter vervormbaar is. Luchtzakken van folie kun je onder de vloer hangen en korrels van piepschuim kun je makkelijk in een spouwmuur spuiten.
Materialen zoals vlas, gerecycled katoen, kurk, stro, hennep en houtproducten zijn over het algemeen een stuk prettiger om mee te werken dan PUR of steenwol. Bij het werken met glas- en steenwol komen kleine deeltjes vrij die irriterend zijn voor huid, ogen en longen en bij het aanbrengen van materialen zoals PUR komen schadelijke gassen vrij. Daarnaast zijn materialen als PUR en piepschuim in de toekomst lastig te verwijderen en recyclen, mocht dat ooit nodig zijn. Let op dat natuurlijke materialen niet altijd duurzamer zijn. Zo heeft vooral wol een relatief grote impact.
Als het mogelijk is, heeft het dus de voorkeur om te werken met natuurlijke materialen die een lage impact hebben en makkelijk te verwerken, vervangen en recyclen zijn. Als dit niet (volledig) haalbaar is, is het voordeel van het isoleren altijd vele malen groter dan de impact van minder ideale isolatiematerialen en moet je het daarom dan ook zeker niet laten.
Isolatiewaarde
R-waarde, Rc-waarde en U-waarde
De verschillende soorten isolatiematerialen hebben elk hun specifieke eigenschappen die bepalen in welke mate ze warmte doorlatend zijn. Zo laat een laag PUR veel minder goed warmte door dan glaswol of vlas van dezelfde dikte. Om met vlas even goed te kunnen isoleren, heb je daarom een dikkere laag nodig. Een combinatie van die doorlaatbaarheid en de dikte van het materiaal wordt uitgedrukt in een R-waarde, met de R van resistance: weerstand. Hoe hoger de weerstand, hoe beter.
Op verschillende websites kun je berekenen welke R-waarde volgt bij een bepaalde dikte van een bepaald materiaal. Andersom kun je zo ook achterhalen hoe dik een laag van diverse soorten materialen zou moeten zijn om een bepaalde R-waarde te kunnen halen.
Ook de stenen in je muur, houten dakbeschotten en betonnen vloeren hebben een isolatiewaarde, maar deze zijn een stuk lager. Door isolatiemateriaal tegen de aanwezige constructie aan te zetten, verhoog je de isolatiewaarde van het totaalpakketje. Een voorbeeld: een dubbele muur met een lege spouw ertussen heeft een Rc-waarde van ongeveer 0,35. Vier centimeter glaswol heeft een R-waarde van 1 en als je deze toevoegt aan de spouw krijg je een Rc-waarde van 1,35. De c in Rc staat hierbij voor constructie, omdat de nieuwe waarde geldt voor de som van meerdere materialen. Omdat de glaswol veel beter isoleert dan de originele muur, gaat de Rc-waarde flink omhoog.
Bij glas wordt niet gesproken van een R-waarde, maar van een U-waarde. Deze beschrijft hoeveel warmte er doorheen gelaten wordt in plaats van hoeveel er tegen gehouden wordt. Hoe lager de U-waarde, hoe beter. Om U- en R-waardes te kunnen vergelijken kun je simpel omrekenen, want R = 1/U en U = 1/R.
Isolatiewaarden van oudere en nieuwere huizen
Tot aan de jaren ‘80 waren de isolatiewaarden van dak, muur, vloer en glas vrij minimaal. Daarna werd er dubbel glas aangebracht in de woonkamer en steeg de Rc-waarde van dak, muur en vloer tot ruim boven de 1. In de jaren ‘90 werd dit stapsgewijs verhoogd naar dubbel glas voor de hele woning en een Rc-waarde van 2,5. In de jaren ‘00 werd dat 3,5 en nieuwbouwwoningen vanaf 2019 moeten wettelijk voorzien zijn van vloer-, dak- en muurisolatie met minimale een Rc-waarde van 4.
De huidige isolatiewaarden voor nieuwbouw (of veel hoger) worden over het algemeen ook aangeraden voor als je je huis energieneutraal wil maken. In de praktijk blijkt echter dat een Rc-waarde van 3-4 in veel gevallen ook al voldoet. Kies dus bij voorkeur voor een zo hoog mogelijke Rc-waarde, maar staar je hier ook niet blind op.
Nu weet je genoeg over isoleren, materialen en isolatiewaarde om ermee aan de slag te kunnen. De volgende keer laat ik je zien wat waarschijnlijk de huidige staat is van je dak, muren, vloer en glas en wat je opties zijn voor isolatie.
Pingback: SGG #29 - een beetje duurzaam klussen - Little Bit of Sunshine
Wij hebben ook een wat ouder huis en zijn al enkele jaren bezig met hier een daar te isoleren en verduurzamen. Elke stap is weer een grote kosten post (afgelopen zomer waren dit 2 schuifpuien) maar gelukkig hebben ook kleine aanpassingen een grote impact op de temperatuur in huis; deuren zoveel mogelijk dicht houden en overal tochtstrips.