Verduurzaam je huis: begin met een plan

Als je je bezighoudt met duurzaamheid en een huis koopt, kun je twee vragen verwachten. Warmtepomp? Zonnepanelen? Nou nee, niet voor ons. Of nog niet, althans. Deze twee dingen zijn nogal stoer en statusverhogend in de wereld van duurzame gadgets, maar als je je huis wil verduurzamen begin je beter met een goed plan.

De afgelopen maanden bezocht ik een aantal lezingen van professionele ‘huisverbeteraars’ zoals Lars Boelen en Kees Stap, sprak ik met verschillende experts en las ik het halve internet over het verduurzamen van woningen. Alle verhalen meng, vertaal en structureer ik naar eigen inzicht op een manier waar jullie er hopelijk zelf een heel eind mee aan de slag kunnen.

Wat is de staat van je huis?

Allereerst is het goed om te kijken naar de huidige staat van je huis. Heb je enkelsteense muren, een lege of gevulde spouwmuur? Heb je wel of geen dak- en vloerisolatie en van welke kwaliteit is dit? Hoe oud is je glas eigenlijk?

Misschien heb je nog bouwtekeningen en -documenten om op te zoeken hoe je huis gebouwd is en wat er eventueel al aan aangepast is. In latere artikelen kom ik terug op isolatie, ventilatie en verwarmen en zal ik een indicatie geven welke situaties je kan verwachten bij huizen van verschillende bouwjaren.

Waar wil je naartoe?

Je kan je huis tot op verschillende niveaus verduurzamen. Wil je vooral je hoge energierekening wat inperken? Ga je voor meer comfort? Wil je flink verduurzamen of ga je voor een volledig toekomstbestendig en gasloos huis? De eerste stappen zijn over het algemeen relatief goedkoop, weinig ingrijpend en verdienen zichzelf makkelijk terug. Hoe verder je gaat verduurzamen hoe duurder en ingrijpender het wordt.

Voordat je aan de slag gaat, is het goed om te bedenken waar je naartoe wil. Veel maatregelen kun je stapsgewijs nemen, waardoor je later nog een stapje verder kan verduurzamen. Eerst spouwmuurisolatie en later vraaggestuurde ventilatie bijvoorbeeld. Bij andere maatregelen is het belangrijker stil te staan wat je binnen aanzienlijke tijd wel en niet wil aanpassen. Zo kun je bij een verbouwing alvast vloerverwarming aanleggen voor als je later met lagere temperaturen wil gaan verwarmen.

Volgorde van verduurzamen

Bij verduurzamen beginnen over die warmtepomp is een paar stappen te snel. Een warmtepomp verwarmt je huis met lage temperaturen. Dat kan heel efficiënt zijn als je huis er geschikt voor is, maar de meeste huizen verliezen nog zoveel energie, dat het nodig is om met hoge temperaturen te stoken om het comfortabel te krijgen. Het beperken van energieverlies is dan ook stap één. En eigenlijk ook stap twee.

Kieren en naden dichten

Waar ik dacht dat isoleren te weinig aandacht kreeg, moeten we eerst zelfs nog een stap terug, want stap één is: kieren dichten. Zorgen dat je huis niet zo lek is als een mandje en je niet voor de mussen stookt. Vooral bij huizen van voor 1980 zijn er nogal eens kieren aanwezig. Soms kun je zelfs tussen de muren en het dak naar buiten kijken. Bij deze eerste stap horen ook andere quick wins als tochtstrips, valdorpels en deurdrangers. Dit soort maatregelen zijn simpel, goedkoop en effectief. Geen reden om het niet te doen.

Isoleren

Vervolgens gaan we verder met energieverlies te beperken door te isoleren. Het isoleren van je muren en dak heeft meestal het grootste effect, maar ook via de vloer en ramen ontsnapt warmte. Het laten vullen van een lege spouwmuur, vloerisolatie, nieuw glas of zelf dakisolatie aanbrengen zijn redelijk eenvoudig, maar voorzetmuren en dakrenovaties zijn een stuk ingrijpender.

Bij isolatie is het verstandig om alle onderdelen op een gelijkwaardig niveau te brengen. Als je een beperkt budget hebt en niet van plan bent later verder te isoleren, kun je beter redelijke spouw- en dakisolatie kiezen dan alleen de allerbeste vloerisolatie plaatsen, terwijl alle warmte door je muur en dak verdwijnt. De mate van isolatie hangt uiteraard af van het doel dat je voor ogen hebt.

Ventileren

Min of meer tegelijk met isoleren, moet je een plan maken voor ventilatie. Want zodra alle kieren dicht zijn en je redelijk goed gaat isoleren, komt er steeds minder frisse lucht je huis binnen. Ventileren is meestal een ondergeschoven kindje, maar erg belangrijk. Zonder goede ventilatie kan het te vochtig worden wat tot hogere stookkosten en zelfs schimmelproblemen kan leiden. Ook een ophoping van CO₂ door ademen en fijnstof door koken veroorzaakt een slechtere luchtkwaliteit.

‘Ventileren’ via kieren is overigens beter bekend als tocht en moet altijd vermeden worden. Natuurlijke ventilatie via openslaande raampjes is al iets beter controleerbaar, maar beter kun je de lucht actief afvoeren door middel van mechanische ventilatie. Verse lucht kun je dan binnen laten stromen door roosters of via een warmteterugwinningssysteem. Je keuze voor de manier van ventileren moet passen in de rest van je verduurzamingsplan.

Verwarmen

Als isolatie en ventilatie op orde zijn, heb je als het goed is de hoeveelheid energie die je huis nodig heeft kunnen beperken. Momenteel zijn bijna alle huizen voorzien van een cv-ketel en deze kan je voorlopig waarschijnlijk ook nog wel even blijven gebruiken. Wel werkt deze steeds efficiënter naarmate je de aanvoertemperatuur lager zet, bijvoorbeeld van 80 naar 60 graden. Hiermee kun je dus nog meer gas besparen.

Tussen nu en 2050 moeten alle huizen stapsgewijs van het gas af. Je isolatie en ventilatie optimaliseren heeft altijd zin, maar om je huis voor te bereiden op gasloos verwarmen is het goed om in de gaten te houden welke plannen er gemaakt worden voor jouw wijk. Komt er misschien een warmtenet met hoge temperaturen? Wil je individueel aan de slag met een warmtepomp? Of organiseer je een collectieve warmtebron voor de hele straat?

De kans is groot dat je later aangewezen bent op een warmtebron met lage temperatuur, al is het maar omdat dit veel effectiever is. Zodra je goede isolatie hebt, kun je alvast testen of je huis comfortabel op lage temperatuur te verwarmen is door de aanvoertemperatuur van je cv-ketel tot 40 graden te verlagen.

Met de overgang van hoge naar lage temperaturen is de kans groot dat standaard radiatoren niet voldoende warmte af kunnen geven. Om die capaciteit te verhogen kun je gebruik maken van vloer- of wandverwarming, speciale lagetemperatuurradiatoren of convectoren. Als je een nieuwe vloer wil leggen, is het dan ook meestal verstandig om er meteen vloerverwarming onder te leggen.

Daarnaast zijn er nog alternatieve manier om te verwarmen of bij te verwarmen voor zeldzaam koude dagen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan (pellet)kachels of infraroodpanelen.

Energie opwekken

Tot nu toe zijn we vooral bezig geweest met het verminderen van het gasverbruik. Daarnaast gebruiken we natuurlijk ook nog stroom en zeker als je overstapt naar een warmtepomp zal dit alleen maar meer worden. Deze stroom kun je gewoon via het net afnemen van een groene(!) energieleverancier, maar je kan het ook (gedeeltelijk) zelf gaan opwekken.

Dit is logischerwijs een laatste stap in het proces naar een energieneutraal huis, want nu weet je precies hoeveel je nodig hebt. Maar omdat zonnepanelen financieel een aantrekkelijke investering zijn, is dit een maatregel die je prima al eerder kan nemen en waarbij het geen problemen oplevert wanneer je meer of minder stroom gaat opwekken dan je uiteindelijk nodig blijkt te hebben.

Behalve het opwekken van stroom kun je ook energie gaan winnen door water te verwarmen met een zonneboiler.

Stappenplan

Je kan uiteraard later weer opnieuw dit rijtje doorlopen voor verdere maatregelen, maar houd altijd het totaalplaatje in gedachte en realiseer je dat de afzonderlijke onderdelen met elkaar samenhangen. De volgorde bij verduurzamen is kortom:
– kieren dichten
– isoleren
– ventileren
– verwarmen
– energie opwekken

Laat je informeren

In toekomstige artikelen zal ik nog uitgebreid ingaan op kieren dichten, isoleren, ventileren, verwarmen, energie opwekken, andere verduurzamingsmaatregelen en hoe je dit allemaal kan financiëren. Hiermee kan ik je hopelijk wat wegwijs maken in de wereld van R_c-waarden, warmteterugwinning en HR++-glas, en je motiveren om te gaan onderzoeken wat de mogelijkheden zijn voor jouw eigen huis.

Benieuwd naar een eerste indruk? Op Verbeterjehuis.nl kun je precies aanvinken wat de staat van je huis is en wat je eventueel zou willen aanpakken. Het geeft een duidelijk overzicht van de meest voorkomende opties en schattingen van de kosten en verwachte besparingen.

Als je vervolgens daadwerkelijk aan de slag wil, is het verstandig om professioneel advies in te winnen. We zijn niet echt gewend om geld te betalen voor een rapport, maar voor een paar honderd euro heb je dan wel mooi een plan specifiek voor jouw huis en aansluitend bij jouw gedrag en wensen. Zo weet je dat het goed zit en de onderdelen op elkaar aansluiten. Met een beetje mazzel weet zo’n adviseur nog maatregelen die je zelf niet bedacht had en je uiteindelijk zelfs weer geld besparen. Informeer bij je gemeente of er subsidies zijn voor dit soort advies.

Binnenkort beginnen we met kieren dichten en andere quick wins, die overigens ook interessant zijn voor huurwoningen.

Heb jij al iets verduurzaamd aan je huis?