Hoe duurzaam zijn kamerplanten?

Van een huis vol tropische planten word ik erg blij, maar wat vindt de natuur daar zelf eigenlijk van? Wordt er niet stiekem ernstige schade aangebracht bij het oogsten, kweken en transporteren van kamerplanten of kan ik met een gerust hart mijn wonderschone voorraad CO₂-vreters blijven uitbreiden?

Hoewel ik zelf stiekem gehecht ben geraakt aan de stad, verzamel ik het liefst zoveel mogelijk groen om me heen. Behalve het verkiezen van een groene wijk om in te wonen, heb ik flink mijn best gedaan om ook binnen een hoop planten te verzamelen. Zolang er nog zonlicht door het raam kan, kunnen mij het er nooit teveel zijn.

Sommige van die planten zijn gekweekt van stekjes en een enkeling uit zaadjes, maar het overgrote deel bestaat uit tropische planten die in een tuincentrum of woonwinkel gekocht zijn. Deze soorten komen oorspronkelijk uit de regenwouden die wereldwijd nu zo onder druk staan.

Als ik me dat bedenk, krijg ik ineens een beeld voor me van de stukken koraalrif die vernietigd worden omdat wij zo graag Nemo’s en Dory’s in ons aquarium willen. Worden er ook hele ecosystemen vernietigd om mijn plantje uit het regenwoud te kunnen ontvoeren? Of worden de planten in Nederlandse kassen gekweekt? En hoe duurzaam is dat dan?


Een van stek gekweekte bladbegonia

Kwekerijen

De meeste planten die ik zelf gekocht heb, komen bij de Intratuin vandaan. Daar geven ze aan dat het grootste deel van hun planten in Europese kassen en dan met name in Nederland wordt gekweekt. Het gaat hierbij vooral om de kleinere planten die door middel van stekjes en soms zaad gekweekt kunnen worden. Op de vraag bij welke kwekerijen dit gebeurt, krijg ik geen antwoord.

Terwijl de meeste planten bij Intratuin een label van het huismerk dragen, vond ik in de winkel ook een bloeiende plant met een label van een kwekerij met de bijzondere naam Zeurniet. Deze kwekerij heeft op hun website een pagina gewijd aan duurzaamheid, zegt voornamelijk biologische bestrijdingsmiddelen te gebruiken, aan een aardwarmteproject verbonden te zijn en in te zetten op hergebruik en afvalscheiding. Dat klinkt hoopgevend. Maar zelfs als we ze op hun woord kunnen geloven, zegt dat nog niks over de omstandigheden waarin de andere Intratuin-planten gekweekt zijn.

Hoewel ik online weinig andere kwekerijen kan vinden, proberen de meesten wel de indruk te wekken dat ze duurzaam werken. Zo gebruikt Bastin voor hun Europese, vooral Mediterraanse, buitenplanten biologische meststoffen en maakt gebruik van het naar het complete ecosysteem van planten, insecten en microorganismen. Daarnaast gebruikt Bamboo Giant uitsluitend regenwater. Zouden al die andere, misschien veel grotere kwekerijen duurzaamheid ook zo hoog in het vaandel hebben staan? Of zijn ze niet voor niets lastig vindbaar voor de eindgebruiker?

Ikea geeft aan dat ook hun planten voor het overgrote deel van Nederlandse kwekerijen komen. Na even doorvragen komen ze dan ook met een naam op de proppen: Bunnik Plants. Ook zij wijden een webpagina aan milieu waarop ze schrijven dat ze zoveel mogelijk water- en energieneutraal proberen te werken en zijn ze in het bezit van een reeks van – voor mij onbekende – milieucertificaten. Een vrolijke medewerker geeft helaas geen antwoord op mijn vragen over de herkomst, kweek, import en klanten van de kwekerij. Hij wimpelt me af met het adres van de website, maar daar had ik al tevergeefs gezocht naar antwoorden.

Import en verdere kweek

Voor grotere kamerplanten worden – wederom volgens Intratuin – jonge planten en hout geïmporteerd uit onder andere Costa Rica, Guatemala, Honduras en China. Het gaat hier bijvoorbeeld om Ficus, Draceana, Dypsis areca, Polyscias, Codiaeum en Yucca. Eenmaal geïmporteerd moeten de planten hier in kassen acclimatiseren en vaak nog wortels en blad aanmaken.

De import van deze soorten zou nodig zijn, omdat de betreffende planten in ons klimaat niet van zaad of stek gekweekt kunnen worden. Dat de ongeschikte temperatuur en hoeveelheid licht hiervoor argumenten zouden zijn, snap ik niet zo goed, omdat we dit toch moeten kunnen regelen in onze kassen. Dat de kweek elders efficiënter zou zijn, zou ik plausibelere verklaring vinden. Helaas heeft geen enkele kwekerij hier helderheid over gegeven.

Ook via welke leverancier de Intratuin aan geïmporteerde soorten komt, laten ze niet weten. Een willekeurige Nederlandse importeur van exotische planten, Sabra Exotics, beantwoordt mijn vragen over de afkomst en transportwijzen van hun planten letterlijk met vier vraagtekens en een uitroepteken. En dat terwijl de naam Ed Hoek toch doet vermoeden dat hij Nederlands kan lezen. Palmexpert reageert überhaupt niet. Het is sinds het Keuringsdienst van Waarde-tijdperk toch niet meer zo vreemd om producenten te vragen waar ze hun spullen vandaan halen?

Maar goed, waar komen die planten dan precies vandaan? Rechtstreeks uit de wouden of worden die soorten die wij importeren in verdere oorden op akkers gekweekt? Ik word er niet veel wijzer van.


Een onbekende soort Ficus, waarschijnlijk (deels) geïmporteerd

Transport

Zo’n 90% van de planten die in Nederland gekweekt worden, worden geëxporteerd. Dat lijkt op zich gunstig voor onze eigen kamerplanten, want dan hoeven deze niet ver getransporteerd te zijn. Een groot deel van onze planten gaat naar Duitsland, dus ook daar blijft de impact enigszins beperkt.

Voor de planten die waarschijnlijk wel eerst uit verre oorden geïmporteerd worden, voordat ze hier worden ‘afgekweekt’, zal de milieubelasting door transport aanzienlijk toenemen. Transport per schip of trein is niet alleen minder vervuilend, maar ook minder duur dan transport per vliegtuig. Daartegenover staat wel dat niet alle planten – en vooral bloemen – niet altijd lang genoeg goed blijven voor de langzamere schepen en treinen.

Waar ik enigszins van schrik is van de ‘ambities’ van GreenCHAINge. Dit zijn kwekers en handelaren die zich gezamenlijk inzetten voor het verbeteren van duurzaamheid binnen de planten- en bloemenwereld. Die ambities zijn om in 2020 voor bestemmingen verder dan 800 kilometer 20% van de export per trein of schip te laten plaatsvinden en 40% per schip te importeren. Waarschijnlijk zijn het vooral de kwetsbaardere bloemen die om vervuilend vliegtuigtransport vragen, maar als deze – tamelijk lage – percentages de ambities zijn, dan is er nog een behoorlijke lange weg te gaan.

Verpakking

Hoewel plastic verpakkingen niet enorm veel impact zouden hebben qua energieverbruik bij de productie en afvoer, liegen de cijfers die blijken uit onderzoek van de Plastic Soup Foundation er niet om. Er zouden in Nederland namelijk jaarlijks 180 miljoen(!) single use trays geproduceerd worden. Dit staat gelijk aan 3000 volle vrachtwagentrailers, minimaal 23 miljoen kilo plastic en een kostenplaatje van 60 miljoen euro.

Binnen Nederland wordt een deel van die trays weer verzameld en gerecycled, maar van de 90% die verdwijnt met geëxporteerde planten komt er niets terug. Aangezien zowel de meerderheid van de Nederlandse als de Duitse bloemisten aangeven dat ze graag met een retoursysteem willen werken, valt hier nog veel winst te behalen.


Een waarschijnlijk geïmporteerde Codiaeum

Voorlopige conclusie

Over de ‘oogst’ of kweek in tropische gebieden word ik niets wijzer. Misschien moet ik me niet te druk maken om problemen die er misschien helemaal niet zijn. Wellicht valt de eventuele schade ook volledig in het niet bij ontbossing als gevolg van akkerbouw en houtkap voor bio-energie. Maar zeker weten doe ik dat zeker niet en het frustreert me dat het dus ook helemaal niet zo makkelijk na te gaan blijkt te zijn.

Het is in ieder geval wel duidelijk dat alle kamerplanten op een of ander moment in een Europese kas terecht komen. Hoeveel water-, pesticiden- en energieverbruik en hoeveel CO₂-uitstoot de kassen tot gevolg hebben, blijft me ook onduidelijk. De informatie die kwekerijen loslaten over milieu en duurzaamheid is echter wel behoorlijk hoopvol. Het lijkt erop dat ze efficiënt met water en energie om gaan en stappen maken naar een steeds duurzamere toekomst. Daartegenover staat dat ik nogal sceptisch wordt van het gebrek aan reacties en ontwijkende antwoorden.

Volledig impactvrij zal de kweek in ieder geval niet zijn, al is het maar omdat er land en kassen voor nodig zijn. Naast de kweek zelf gaat de aankoop van onze kamerplanten dus ook nog samen met dat inefficiënte gebruik van trays en met mogelijk vrij schadelijke transportvormen.

Die mooie groene kamerplanten mogen dan wel puur natuur zijn, maar misschien is het toch niet helemaal duurzaam wanneer we ze in huis halen. Ik heb de neiging om de in Nederland gekweekte varianten te vergelijken met grote kasgroenten en de geïmporteerde soorten met tropische vruchten, maar ik weet niet precies in hoeverre die vergelijking terecht is.

Misschien voorlopig maar even de Ficus, Draceana, Dypsis areca, Polyscias, Codiaeum en Yucca links laten liggen, totdat de echte Keuringsdienst van Waarde dit verder voor ons uitgezocht heeft? Intussen heb ik wel een plannetje voor hoe we zeker op duurzame wijze onze huizen kunnen vullen met tropische kamerplanten…

Lees verder in Creëer een duurzame urban jungle met gratis stekjes en adoptieplanten