Groen, groener, groenst menstrueren

Groen menstrueren! Als we volgens de reclames in het blauw kunnen menstrueren, moet dat ook in het groen kunnen. Nou ja, bij wijze van spreken dan. Of je nou voorkeur hebt voor maandverband, tampons of een cup, er zijn altijd duurzamere opties om zo groen mogelijk te menstrueren.

Meestal worden mannen gewaarschuwd voor dit soort artikelen, maar het lijkt me juist heel nuttig als jullie gewoon meelezen!

Tampons

Tampons worden gemaakt van katoen. Omdat katoen een erg kwetsbaar plantje is, wordt deze royaal bespoten met pesticiden. Specialisten hebben niet genoeg bewijs gezien om te kunnen stellen dat deze pesticiden een gevaar vormen voor onze gezondheid wanneer we tampons gebruiken. Overigens ook niet dat er géén gevaar is.

Toch zijn er genoeg redenen om een alternatief te zoeken voor reguliere tampons. De boeren die katoen verbouwen krijgen namelijk wel dusdanig veel te maken met die pesticiden dat ze verminkingen op kunnen lopen of gehandicapte kinderen krijgen. Foute boel dus! Naast de medische aspecten, zijn de arbeidsomstandigheden vaak zwaar en de lonen laag. Daarnaast wordt voor regulier katoen enorm veel water gebruikt, waardoor dat dat soms ten koste gaat van het verbouwen van voedsel.

Als je het liefst tampons gebruikt, zijn tampons van biologisch katoen een betere keuze. Voor het verbouwen van biologisch katoen worden geen pesticiden gebruikt, wordt minder water gebruikt en de boeren krijgen een eerlijk loon. Onder andere Natracare en Sanature verkopen tampons van biologisch katoen. Het katoen in de tampons van Yoni is bovendien zelfs GOTS-gecertificeerd. Natracare is verkrijgbaar bij EkoPlaza en DA, Sanature is verkrijgbaar bij Jumbo en de meeste drogisterijen en Yoni is verkrijgbaar bij onder andere Etos en Albert Heijn.

De tampons van Yoni heb ik een tijdje gebruikt en merkte totaal geen verschil met reguliere tampons. Nou ja, alleen in de portemonnee dan, maar sinds ik het verschil tussen regulier en biologisch katoen ken, kan ik net als bij fair fashion niet anders meer dan voor biologisch kiezen.

Voordelen: minder belasting op mens en milieu en je routine kan precies hetzelfde blijven.
Nadelen: (iets) duurder dan gewone tampons, niet altijd prettig aan het eind van je menstruatie vanwege uitdroging, en omdat het een wegwerpproduct is gebruik je relatief veel grondstof en creëer je steeds afval.

[Update: Carlijn wees me erop dat er wel degelijk wasbare tampons bestaan! Je vindt ze hier, hier en hier. Afvalvrij en goedkoper, maar moet wel weer gewassen worden.]

Maandverband en inlegkruisjes

Nu weet ik dat er veel vrouwen zijn die liever geen tampon naar binnen duwen en liever wat in hun onderbroek plakken, maar och jee, wat háát ik maandverband. Het kruipt tussen mijn billen, het synthetische materiaal zweet als een gek, als je niet elke drie minuten verschoont zit je in je eigen derrie, de bloemige parfums maken de geur er alleen maar erger van en prullenbak vult zich in rap tempo.

Een alternatief dat me al een stuk fijner lijkt, is maandverband van biologisch katoen. Dit is ook weer verkrijgbaar bij onder andere Natracare, Sanature en Yoni. Het maandverband van Yoni en Natracare heeft een achterkant van bioplastic, terwijl het maandverband van Sanature volledig uit katoen bestaat. Alle merken zijn vrij van parfum.

Inlegkruisjes heb ik eigenlijk nooit zo goed begrepen. Ook toen ik nog niet zoveel bezig was met grondstoffen en afval, vond ik het al enorm zonde om steeds iets weg te gooien wat ik nauwelijks gebruikt had. Als er dan toch nog drie druppels achteraan komen, laat ik ze maar gewoon gaan. Heel stiekem een beetje onzichtbare free bleeding #yolo. Maar goed, het scheelt dat ik toch al nooit witte broeken draag.

Als jij wel baat hebt bij het gebruiken van inlegkruisjes, kun je ook weer bij Natracare, Sanature en Yoni terecht voor inlegkruisjes van biologisch katoen.

Voordelen: minder belasting op mens en milieu, je routine kan hetzelfde blijven en het draagt comfortabeler.
Nadelen: ook weer wat duurder dan regulier maandverband en omdat het een wegwerpproduct is gebruik je relatief veel grondstof en creëer je steeds afval.

Maar hé, als dat maandverband en die inlegkruisjes (bijna) volledig van katoen zijn, dan kun je ze toch ook gewoon wassen en opnieuw gebruiken? Je ondergoed gooi je immers ook niet na elk gebruik meteen in de prullenbak.

Ja hoor! Onder andere Imse Vimse, Eco Femme, Ella’s House, LanaLuna en Ladypad maken wasbaar maandverband en inlegkruisjes van biologisch katoen, soms met bamboe of hennep. Na gebruik spoel je de maandverbandjes uit in koud water en gooi je vervolgens in de wasmachine. Voor beginnerstips en ervaringen verwijs ik je graag door naar Desirée.

De genoemde merken kun je kopen bij de webshops van onder andere Katoen&Ko, CuteCotton, Tante Rosa en LanaLuna. Let bij andere merken en webshops op of het wel om biologisch katoen gaat. Zo’n maandverbandje lijkt nogal prijzig, maar bedenk dat je na zo’n twintig keer dragen al goedkoper uit bent dan met wegwerpmaandverband van biologisch katoen. Laat je niet verleiden tot goedkoper wasbaar maandverband via websites als AlieExpress. Dan weet je zeker dat er pesticiden en oneerlijke arbeid aan te pas gekomen is. Desnoods kun je ze ook nog zelf maken van restjes stof of biologisch textiel.

Voordelen: comfortabel, geen afval, goedkoper.
Nadelen: is iets dikker en werkt iets minder effectief dan wegwerpmaandverband, het wassen van het maandverband vergt wat extra moeite en kost bovendien water en energie (hoewel dat hopelijk minder is dan wat nodig is voor de productie van wegwerpmaandverband).

Menstruatiecups

Dat hele idee van geen afval meer veroorzaken spreekt me enorm aan, maar toen ik ooit overstapte van maandverband naar tampons had ik direct spijt dat ik dat niet veel eerder had gedaan. Ik zie het dus ook niet echt zitten om ‘terug’ te gaan naar wasbaar maandverband. Nog los van het wassen wat ook niet bepaald mijn hobby is.

Wasbare tampons van katoen zijn helaas niet echt een optie. Als je tampons überhaupt al schoon zou krijgen, krijg je die natuurlijk onmogelijk opnieuw in na het wassen.

[Update: had ik het even mooi fout! Carlijn wees me erop dat wasbare tampons wél bestaan. Je vindt ze hier. Afvalvrij en goedkoper, maar moet wel weer gewassen worden.]

Een ander soort oplossing komt dus ook in een een heel ander soort materiaal. De menstruatiecup is een kuipje van siliconen of rubber, breng je in als een tampon, vangt je bloed op en kun je makkelijk wassen onder de kraan.

Omdat het een methode is die totaal anders is dan de tampons en maandverband die ons wel bekend zijn, is het handig om je eerst even goed in te lezen, voordat je een menstruatiecup koopt. Dit artikel van Rose Eveleth is een zeer handige en uitgebreide gids om mee te beginnen. Ook op menstruatiecup-info.nl en Cups & zo vind je tips hoe je de juiste cup kiest en antwoorden op vragen die je wellicht hebt. De cups kun je helaas niet even betasten in een winkel, dus als je ze toch nog enigszins wil bekijken, kun je je lol op met eindeloos veel informatieve video’s van Precious Stars Pads.

Je menstruatiecup naar keuze kun je online voor zo’n 20 à 30 euro kopen bij webwinkels zoals Katoen&Ko, CuteCotton, Tante Rosa en Cups & zo. De Ladycup is bovendien verkrijgbaar bij EkoPlaza en sinds kort ligt de OrganiCup voor een mooi prijsje in elke Kruidvat. Goede zaak dat de cup zo veel laagdrempeliger verkrijgbaar is geworden!

Inmiddels gebruik ik nu bijna een jaar een menstruatiecup. Hier zal later nog eens een blog over volgen. Ik kan wel alvast verklappen dat ondanks niet alles helemaal perfect verloopt, ik sindsdien niets anders meer gebruikt heb.

Voordelen: geen afval, goedkoper, minder moeite dan wasbaar verband, sommige mensen ervaren minder krampen, veroorzaakt geen irritaties of uitdroging.
Nadelen: zoeken naar de juiste maat, leercurve, iets meer moeite dan wegwerpproducten*, minder prettig op openbaar toilet zonder kraantje, sommige mensen kunnen er nooit helemaal aan wennen.

* Er bestaan overigens ook wegwerpcups, de Softcup, maar als als je toch aan de cup gaat, neem je natuurlijk gewoon een herbruikbare!

Gebruik je al een cup? Misschien kan het dan alsnog een stuk duurzamer. Zorg dat je niet onnodig gas verbruikt! Uit betrouwbare bron heb ik vernomen dat medewerkers van Milieu Centraal vermoeden dat, wanneer je warm water gebruikt om de cup mee af te spoelen, je alsnog beter tampons kan gebruiken. Bovendien schijnen veel mensen hun cup te verschonen onder de douche. Als dit de enige plek is waarop je de juiste houding aan kan nemen, doe het dan in diezelfde positie maar met de kraan uit. Als het je lukt, kun je dus beter op de wc gaan zitten en alleen afspoelen met koud water.

[Update: ik schreef later blogs over menstruatiecups en over mijn ervaring daarmee]

Sponsjes

Tja, ik vond die cup dus al een hele ontdekking, maar er is nog meer: sponsjes! Er zijn sponsjes die je gebruikt als een soort wegwerptampon zonder touwtje. Naast dat je hiermee sowieso nogal veel afval creëert, zijn deze sponsjes van polyurethaan oftewel purschuim. Purschuim, daar isoleer je huizen mee! Purschuim is gemaakt van aardolie en is helemaal niet biologisch afbreekbaar. Wel bewezen onschadelijk voor ons, maar totaal niet duurzaam of milieuvriendelijk. Alle synthetische sponsjes van Bebby, Joy Division en Gynotex zijn niet herbruikbaar en wat mij betreft daarmee een dikke vette no go.

Een interessanter alternatief zijn zeesponsjes. Dit zijn zeedieren die geoogst worden door een stuk van het meercellige dier af te snijden. Technisch gezien niet diervriendelijk dus, maar gelukkig heeft een spons geen zenuwstelsel of bewustzijn en kan het overgebleven deel weer verder uitgroeien. Als het overige weefsel vergaan is, blijft een flexibel skelet van eiwitten achter. Dit herken je wellicht als de natuurlijke sponzen die vroeger ook al gebruikt werden om zowel jezelf als je pannen mee te schrobben. Vroeger werden sponzen bovendien ook al gebruikt als herbruikbare tampon. Zeesponzen zijn puur natuur, volledig biologisch afbreekbaar en uitwasbaar. Bestaan die wasbare tampons dus toch!

Na het lezen van de ervaringen van Iris en Claire was ik nogal nieuwsgierig geworden naar deze sponsjes. Ze leken me in eerste instantie vooral erg comfortabel zitten. Het uitspoelen van zo’n spons durf ik ondanks de mentale hobbel geloof ik wel aan, maar er zijn nog wat vragen die me ervan weerhouden om het echt te gaan proberen.

De zeesponzen worden bestempeld als duurzaam, maar daar heb ik nog zo mijn twijfels over. Ze zijn dus wel herbruikbaar en biologisch afbreekbaar, maar het is vooral de oogst waar ik me zorgen over maak. Vroeger zijn complete ecosystemen vernietigd door het grootschalig oogsten van sponzen en nog altijd zijn veel van die ecosystemen erg kwetsbaar. Fabrikant Natural Intimacy belooft ons dat de sponsjes ‘met uiterst respect voor de natuur en het milieu’ en ‘ethisch’ geoogst worden in de Middellandse Zee. Als we dat zonder enig bewijs maar gewoon aannemen, vraag ik me alsnog af hoeveel er maximaal geoogst zou kunnen worden zonder dat er blijvende schade optreedt. Is er wel genoeg spons als iedereen dit zou willen gebruiken? Hoewel het in theorie misschien wel een duurzaam product zou kunnen zijn, lijkt de zeespons me op grote schaal in ieder geval niet de ultieme oplossing.

Daarnaast lees ik dat sponzen ook op de huid gebruikt worden vanwege de exfoliërende werking. Als je een gewone huid al niet vaker dan eens per week zou moeten scrubben, richt het dan niet veel te veel schade aan als je je vagina meerdere keren per dag en enkele dagen achtereen ‘scrubt’? En is zo’n spons geen broeinest voor bacteriën? Misschien is het niet voor niets dat al die synthetische sponzen niet herbruikbaar zijn.

Het gebruik van zeesponzen als menstruatieproduct blijkt helemaal niet getest te zijn. Enkele gynaecologen waarschuwen dan ook dat het gebruik op eigen risico is en dat er mogelijk zand, stukjes koraal of zelfs bacteriën en gistcellen in zitten die voor schade en infecties kunnen zorgen. Of dat er stukjes van de spons achter kunnen blijven in je vagina. Een enkeling roept zelfs dat het mogelijk erg gevaarlijk kan zijn. Natural Intimacy geeft wel duidelijk aan dat de sponsjes voor gebruik – en tussendoor uiteraard – gereinigd moeten worden, maar over stukjes die er mogelijk nog in zitten zeggen ze alleen ‘It’s natural!’. Een ontstoken snee is ook all natural, maar lijkt me niet helemaal de bedoeling. Je kan de sponzen meestal vast gewoon zonder problemen gebruiken, maar het is niet duidelijk hoeveel risico je loopt op complicaties.

Voordelen: comfortabel, bij te knippen tot de juiste maat, geen afval, goedkoop, minder moeite dan wasbaar verband.
Nadelen: risico op complicaties is onduidelijk, iets meer moeite dan wegwerpproducten, minder prettig op openbaar toilet zonder kraantje, het verwijderen en uitspoelen is misschien niet voor iedereen weggelegd, niet veganistisch, mogelijk niet duurzaam en zeker niet duurzaam als iedereen sponzen zou gebruiken.

Ondergoed

Dé oplossing voor wie het niet prettig vindt om een tampon, cup of spons in de vagina te proppen, maar wel eens ruzie heeft met schuivend maandverband. Of voor het beetje extra zekerheid als back-up. Of voor op lichtere dagen. Menstruatieondergoed ziet er uit als gewoon ondergoed, maar bezit de magische eigenschap om zoveel bloed te kunnen absorberen als tot twee tampons.

Iris heeft ervaring met het ondergoed van Thinx. Het zou fijner zitten en dunner zijn dan maandverband zonder dat het onaangenaam wordt. Net als wasbaar maandverband moet je het na gebruik even uitspoelen of laten weken in koud water en dan in de wasmachine gooien.

In Nederland is menstruatieondergoed nog niet heel makkelijk verkrijgbaar. Diary Doll kun je bestellen bij Katoen&Ko, maar dat is alleen geschikt voor lichte incontinentie of als back-up. Ook de geheel synthetische slips van Dear Kate zijn alleen bedoeld om naast andere bescherming te gebruiken. De Happy Pantiez van Birdie Rock zijn gericht op jonge meisjes – een groep die misschien wel het meest staat te springen om menstruatieondergoed -, maar die broekjes bestaan uit regulier katoen en een waterafstotende laag die na 5 à 10 wasbeurten alweer zijn werking verliest. PantyProp lijkt ook voornamelijk synthetische stoffen te gebruiken, maar lijkt wel iets beter te kunnen absorberen.

De betere opties lijken me voornamelijk Thinx en LunaPad. LunaPad gebruikt biologisch katoen en een kleine hoeveelheid elastaan. Bovendien kun je een insert toevoegen aan de broekjes die je kunt verwisselen als wasbare maandverbandjes, zodat je langer fris blijft. Thinx heeft ruime keuze uit allerlei modellen die deels van biologisch katoen en deels van elastaan en nylon gemaakt zijn, maar ook modellen die voor het grootste deel uit biologisch katoen bestaan.

En wie echt helemaal nooit iets naar binnen wil duwen en toch eens wil zwemmen tijdens de menstruatie kan bij Thinx en PantyProp zelfs terecht voor beschermende zwemkleding.

Voordelen: goedkoper en minder afval als je het (deels) ter vervanging van een wegwerpproduct product gebruikt, comfortabel, mogelijk deels van biologisch katoen
Nadelen: veel gebruik van synthetische stoffen, de betere varianten moet je uit de V.S. halen, bij zware menstruatie is een insert, tussentijdse verschoning of aanvullende tampon of cup nodig, het wassen vergt wat extra moeite en kost bovendien water en energie.

Duurzamere menstruatieproducten in het kort

Wegwerpproducten zoals tampons en maandverband zijn verreweg de populairste middelen om onze menstruatie een beetje dragelijk te laten verlopen. Maar ze zijn niet bepaald duurzaam!

De makkelijkste stap is om dezelfde soort tampons en maandverband te gebruiken, maar dan van biologisch katoen. Hiervoor hoef je zelf alleen maar een beetje meer te betalen voor een betere wereld. Verder kost het je totaal geen extra moeite.

Herbruikbare producten zijn over het algemeen een stuk duurzamer, doordat je minder grondstoffen gebruikt en minder afval veroorzaakt. De keuzes zijn ruim. Zo is er wasbaar maandverband, de menstruatiecup, natuurlijke sponsjes en menstruatieondergoed. Elke methode heeft zo zijn voor- en nadelen en vaak is het nogal persoonlijk wat doorslaggevend is. Al deze methodes zijn op den duur een stuk goedkoper, maar het kost je wel meer moeite om het onder de knie te krijgen en/of schoon te maken. Verder is het van belang om bij het afspoelen zoveel mogelijk koud water te gebruiken om te voorkomen dat het bloed gaat stollen én om te voorkomen dat herbruikbare producten door veel gasgebruik alsnog minder duurzaam uitpakken.

Kende jij al deze methoden al? Wat is jouw favoriet en wat zou je nog eens willen proberen?