Een jaar zonder vliegen: hoe ging het me af en hoe nu verder?

Vorig jaar nam ik me voor om tenminste heel 2018 niet in het vliegtuig te stappen vanwege de enorme milieubelasting daarvan. Best een stap voor deze reisverslaafde. Lees hoe het me verging en of ik volgend jaar meteen weer in het vliegtuig spring.

Precies een jaar geleden rolde ik voorlopig voor de laatste keer het vliegtuig uit. De reis had ik lang naar uitgekeken en natuurlijk ontzettend veel zin in, maar de vlucht ernaartoe wilde ik eigenlijk niet meer. Het idee om te gaan vliegen werd steeds ongemakkelijker.

Minder vliegen?

Begin 2016 las ik het boek De verborgen impact en zag voor het eerst dat vliegen niet slechts een beetje vervuilend was waar ik als vegetariër en weinig-koper vast wel mee kon compenseren. Maar helaas, die vluchten van mij veroorzaakten de afgelopen jaren ongeveer de helft van mijn gehele impact. En die impact was nogal altijd veel te groot. Als ik echt duurzaam wilde leven, zat er maar één ding op: drastisch minder vliegen.

In de loop van 2017 is het kwartje steeds verder gaan vallen. Ik sprak met groene bloggers die ook een conflict zagen tussen hun liefde voor verre reizen en de milieuimpact hiervan. We verzonnen manieren om ons vlieggedrag in te perken door onder andere binnen Europa in principe niet meer te vliegen en buiten Europa minder vaak en zoveel mogelijk rechtstreeks te vliegen. Dat laatste wilde ik ook alleen doen als ik écht een bijzondere reis zou maken in plaats van zomaar een weekje strand.

Dat laatste begon na ons gesprek steeds meer te wringen. Want maakte ik niet elke keer een bijzondere reis? En kon ik niet altijd wel iets verzinnen waardoor het (voor mij) de moeite waard zou zijn? Als ik dat bleef doen, zou ik eigenlijk helemaal niets opschieten. Het klimaat telt de CO₂ die uitgestoten is met ‘een goede reden’ natuurlijk gewoon net zo hard mee.

Nooit meer vliegen?

Als ik puur alleen naar duurzaamheid kijkt, geloof ik dat vliegen eigenlijk nooit een optie kan zijn. Zelfs als je weinig vliegt, altijd rechtstreeks vliegt en netjes je vlucht compenseert, blijf je kerosine de lucht in knallen waarmee je direct bijdraagt aan het broeikaseffect. Echt duurzaam vliegen zit er de komende decennia helaas nog niet in.

Maar voor mij persoonlijk en voor velen van ons is helemaal nooit meer vliegen niet erg wenselijk. Onze drang om de hele wereld te móeten zien en al die ‘superbelangrijke’ zakenreizen, kunnen we best wel eens kritisch bekijken. Maar als je vrienden en familie in het verre buitenland hebt, is Skype niet altijd afdoende. Dankzij het vliegtuig is de wereld heel klein geworden, maar nu hebben we ons er ook afhankelijk van gemaakt.

Helemaal nooit meer vliegen is voor mij daarom geen realistisch doel. Wel besloot ik eind 2017 om in 2018 tenminste een jaar niet meer te vliegen. Een peuleschil voor de een, maar best een stap voor mij op dat moment. Daarna zouden we wel weer zien.

Hoe het het afgelopen jaar ging

Wat een bewogen jaar! Het was makkelijk, moeilijk, verwarrend en spannend tegelijk. Vliegen was nogal een thema dit jaar, zullen we maar zeggen.

Vakanties

Het plannen van onze vakanties was een eitje. We hadden eerder al ontdekt hoe fijn we de trein vonden, dus dat gingen we gewoon weer doen. Ik wilde graag eens terug naar Cornwall waar ik als kind al eens geweest was en mijn vriend was nog nooit in Londen geweest. Dat bleek supermakkelijk te combineren met de nieuwe Eurostar en een prachtige binnenlandse treinreis.

Om te compenseren voor het verwachte slechte weer en eten – wat in de praktijk ontzettend meeviel! -, planden we later in het jaar een trip naar Italië. We maakten zelfs een fantastische detour door de Zwitserse Alpen waardoor we onderweg al echt op vakantie waren.

Ik heb een enorm zwak voor jungle en koraalriffen, dus ik was bang dat ik dat na een jaar – verwend, I know – zou gaan missen. Het fijne was dat we onderweg in Europa zoveel moois tegenkwamen, dat we nu het idee hebben dat we alleen naar Noord-Italië al tien keer terug zouden kunnen. Dat maakt het een stuk makkelijker om verlangen naar verre oorden te temperen. Goed weer, goed eten, prachtige stadjes en mooie natuurgebieden – meer hebben we eigenlijk ook niet nodig.

Media

Eind 2017 promoveerde Paul Peeters op het onderwerp duurzaam toerisme waarbij hij de luchtvaart compleet in mootjes hakte. Hiermee wakkerde hij het ‘minder en eerlijker vliegen-thema’ aan dat fanatiek werd opgepikt door diverse media. Er werd uitgebreid gepleit voor eerlijke belasting op vliegtickets, accijns op kerosine en het beperken van het aantal vluchtbewegingen.

Mijn jaar zonder vliegen was nog maar net begonnen – in feite had ik mijn laatste vliegreis pas nét achter de rug – en de media klopten al bij me aan. Naast alle wetenschap en politieke discussies zochten ze iemand met een persoonlijk verhaal over minder vliegen. Ik mocht mijn verhaal doen bij Nieuwsuur, Eenvandaag, OneWorld en NRC.

Vooral in het begin van het jaar voelde ik me soms een beetje alleen in mijn besluit. Was ik zo’n freak dat die media steeds alleen maar mij konden vinden als afkickende vliegverslaafde millenial? Maar de media-golf die Paul Peeters aanwakkerde hield momentum en is eigenlijk het hele jaar door alleen maar door blijven suizen. Ik was allang niet meer alleen! Volgens mij is 2018 het jaar geworden waarin mensen massaal aan het denken zijn gezet over vliegen en dat is een heel hoopvol begin.

Omgeving

Misschien voelde het wel een heel klein beetje als uit de kast komen. Mensen kennen mij als een reisliefhebber, weten dat ze bij me terecht kunnen voor reistips en het uitwisselen van toffe verhalen. En dan wilde ik ineens niet meer vliegen?

Het vele vliegen ging voor mij vrij geleidelijk over naar minder vliegen, het niet zo fijn meer vinden om te vliegen en het eigenlijk liefst helemaal niet meer willen vliegen. Voor mijn omgeving leek het wellicht wat abrupter en dus kreeg ik ook wel wat verbaasde blikken.

Als ik uitlegde waarom, kreeg ik vooral veel begrip want dat duurzaamheid wel een dingetje voor me is, was de meesten intussen ook wel duidelijk. Dat niet vliegen niet meteen betekent dat je ook helemaal niet meer kan reizen, weten we allemaal wel, maar ik merkte dat ik zowel mezelf als mijn toehoorders daar soms nog wel aan moest herinneren. Want het is niet alsof je ineens helemaal niets meer kan zonder vliegtuig.

Uiteraard werd er door sommigen ook lacherig gedaan over mijn besluit. Alsof ik iets geks in mijn hoofd gehaald had, in een opwelling, iets waar ik vast wel weer op terug zou komen. Of juist als iets wat niet zoveel voorstelt. Ik besefte me dat mijn besluit voor écht groene mensen niet heel spannend is, terwijl het voor mijn reislustige generatiegenoten volgens mij soms nogal radicaal leek.

Maar hé, mijn doel was om mijn eigen grenzen op te zoeken en hopelijk ook anderen daarmee aan het denken te zetten. En dat lijkt behoorlijk goed gelukt.

Aardig wat mensen in mijn omgeving heb ik horen zeggen dat ze voor die ene reis toch maar de trein genomen hebben of dat ze er bewust voor gekozen hebben om deze zomer met de auto binnen Europa te reizen. Dat vind ik top! Vooral als dat mensen zijn die verder wel af en toe vliegen, want dan merk ik dat ze tenminste begrepen hebben dat het geen alles-of-niets-verhaal is, maar dat je bij elke afzonderlijke reis opnieuw duurzame keuzes kunt maken. Natuurlijk was dat niet allemaal alleen maar mijn verdienste, maar ik heb zeker wat invloed gehad en dat is stiekem best wel tof.

Buiten mijn eigen kringetjes vond ik in de loop van het jaar steeds meer mensen met gelijke missies: zelf minder vliegen, anderen inspireren minder te vliegen, het opeisen van eerlijke belasting en accijns voor de luchtvaart en het beperken van de luchtvaartgroei. In de eerste categorie was er bijvoorbeeld de Zomer Zonder Vliegen. Een initiatief in België en Nederland waarbij mensen gezamenlijk toezegden een zomer niet te vliegen om een verandering in gang te zetten. Volgend jaar weer!

Daarnaast loopt er momenteel de campagne Ik reis anders om mensen te informeren, inspireren en aan te sporen om voor hun volgende reis naar duurzame vervoermiddelen te zoeken. Ben jij ook van plan om tenminste te te onderzoeken of je duurzamer kan reizen? Teken dan de belofte op ikreisanders.nl.

Bijeenkomsten

In maart en oktober waren er twee bijeenkomsten onder de noemer Eerlijk over vliegen. Dit is een initiatief van Natuur- en Milieufederatie Noord-Holland en een samenwerking met onder meer de landelijke milieufederaties, Natuur & Milieu, Greenpeace, Urgenda en heel veel bewonersverenigingen uit de omgeving van onze vliegvelden. Er waren lezingen over de huidige toestanden in de luchtvaart en de verwachte effecten van diverse maatregelen. Er waren workshops en een debat met betrokken politici. Van de ene kant voelde het daar soms als vechten tegen het machtige Schiphol en politici die enkel luchtvaartgroei willen, maar het was ook mooi om te zien hoeveel mensen zich actief inzetten en verenigen voor een klimaatbestendigere toekomst.

In juni waren er enkele landelijke demonstraties tegen de onbegrensde luchtvaartgroei en begin december was er een landelijke luchtvaartdag waarin opnieuw overlegd werd over de toekomst van de luchtvaart.

In november was er een bijeenkomst over het verbeteren van het internationale spoorwegennetwerk, want dat zou duurzamer reizen voor veel mensen een stuk eenvoudiger en mogelijk betaalbaarder kunnen maken. Ook sprak ik met een aantal mensen die zich juist buiten politiek en beleid om willen inzetten voor duurzamer reizen door jongeren aan te spreken of door praktische drempels te verkleinen met een handige boekingswebsite.

Je hoort het: er is veel gaande rondom de luchtvaart en duurzamer reizen. Wil je zelf ook een bijdrage leveren? Schrijf je in voor de nieuwsbrief van Eerlijk over vliegen, vind gelijkgestemden in Facebookgroepen van De Nederlandse Klimaatbeweging, De treinbeweging en Bewuste reizigers of stuur me een e-mail. Dan kunnen we onze krachten bundelen.

Verandering in mind-set

Een jaar zonder vliegen voelde als best een flinke stap, maar viel me uiteindelijk alles mee. Onze vakanties waren leuk en ik heb – mede door de snikhete zomer – de tropen niet erg gemist. We hebben meer inspiratie dan vakanties, dus we zitten voorlopig wel gebeiteld.

Waar ik eerder bij beelden, verslagen of reclames van verre bestemmingen de kriebels kreeg om daar ook naartoe te gaan. Kan ik nu wat meer afstand nemen. Eerst scheld ik de advertenties uit die me verleiden tot vliegen, daarna concludeer ik vaak dat ik die plek waarschijnlijk nooit zal gaan zien. Een weet je wat? Dat is eigenlijk best rustgevend. Keuzes die afvallen blijken best een beetje bevrijdend te zijn. De hele wereld zal ik toch nooit kunnen zien, dus als er alvast een voorselectie voor me gedaan wordt, is dat helemaal zo slecht nog niet.

Ik ben me er wel van bewust dat het voor mij wat makkelijker is aangezien ik al zoveel gezien heb. Daarnaast staat de deur altijd nog op een kier, omdat ik ooit nog wel naar familie of vrienden zal vliegen en dan onderweg alsnog nieuwe oorden zal kunnen ontdekken. Ook dat geeft wel rust. Ooit komt er nog wel een verre reis en zal ik weer vliegen, maar het hoeft niet allemáál en ook niet per se zo snel mogelijk.

Wel worstel ik een beetje met wat ik om me heen zie: heel veel mensen die alleen maar meer lijken te vliegen. Misschien voelt dat vooral ongemakkelijk omdat ik ook heel goed snap waarom ze blijven vliegen. Maar ik hoor wel echt veel smoesjes die wel heel erg makkelijk zijn. Uiteraard gaat mijn gedrag vooral mezelf aan, maar omdat ik sommige mensen aan het denken heb kunnen zetten, is het soms frustrerend dat anderen het liefst hun kop in het zand houden. Ik probeer het maar naast me neer te leggen en het bij mezelf te houden.

Hoe nu verder?

De trein is mijn nieuwe favoriete vervoermiddel en na het bijzondere bergtreintje zou ik wel wat meer van zulke bijzondere routes uit willen stippelen. Het uiterste zuiden van Italië trekt me enorm en ook Kroatië blijkt met een nachttrein best goed bereikbaar te zijn. Kom maar op met die Europese zomers! Dan vermaak ik me tijdens de koudere dagen ook wel op Terschelling of op de Veluwe en jazeker, vooral ook thuis met mijn lief, plantjes en blog.

Blijf ik nu dan nog een jaar met mijn beide benen aan de grond? Nee, helaas! Of nou ja, ik heb een heel bijzondere uitnodiging gehad. Namelijk voor de bruiloft van een lieve vriendin en haar vriend. In China! Eigenlijk had ik gedacht dat ik mijn jaar zonder vliegen met gemak zou kunnen uitbreiden met tenminste nog een paar jaar, maar dit kwam onverwacht en is me toch echt te bijzonder om aan mijn neus voorbij te laten gaan. Na lang wikken en wegen ga ik er dus toch heen, maar geloof me, het wordt een heel bijzondere reis. Binnenkort meer daarover!

Na die bruiloft ben ik wel van plan om weer verder te gaan met ‘in principe niet meer vliegen’, totdat zich weer een zeer goed excuus aandient. Ik heb geen idee wanneer dat zou kunnen gebeuren, dus dan moeten we maar gewoon afwachten. Intussen zullen mijn ideeën over vliegen ongetwijfeld ook nog veranderen. Ik merk nu al dat ik de deur eerst nog veel wijder open had staan en ik nu veel meer vrede heb met het idee dat ik misschien wel nooit meer naar Bhutan of Tanzania zal gaan. Wie weet hoe ik over een paar jaar terug zal kijken op mijn huidige beslissingen? Misschien vind ik dan dat ik nu veel te streng voor mezelf ben geweest of dat ik juist erg achter de feiten aangelopen ben. De tijd zal het uitwijzen.

Voor nu hoop ik dat de mediastorm blijft doorwaaien en de vraag om een eerlijke luchtvaart blijft toenemen, want ook van veel mensen die niet van plan zijn om zomaar te stoppen met vliegen hoor ik steeds vaker dat ze wel voorstander zijn van eerlijke prijzen. Naast ons eigen gedrag moet er écht iets gebeuren in de politiek. Dat is eigenlijk zelfs nog belangrijker, vind ik. Bij de politiek en milieuorganisaties kan ik zelf echter niet helemaal mijn draai vinden, maar ook door me verder in te zetten op consumentengedrag kunnen we denk ik best een sterk signaal afgeven richting de politiek.

Ik ben heel benieuwd wat er de komende jaren gaat veranderen. Zowel persoonlijk als in de politiek en maatschappij. Wel voel ik dat er verandering in de lucht hangt en dat geeft me hoop. Kom maar op met 2019!