Jouw complete reisgids voor Terschelling

In de eerste plaats is het er verschrikkelijk prachtig en is er eindeloos veel te ontdekken voor de natuurliefhebber. Daarnaast zijn je reis, verblijf en activiteiten haast duurzamer dan thuisblijven. Ik vertel je álles wat je moet weten voor een heerlijk weekendje of fijne (zomer)vakantie op Terschelling!

Terschelling

Oh, wat hou ik van Terschelling! Elk jaar móet ik er naartoe om te genieten van de rust, de ruimte, de zee, de bijzondere landschappen, de dieren, de jutter, de cranberrygebakjes, de mooie dorpjes en de eigenzinnige eilanders. En dat allemaal in eigen land. Na minstens 25 bezoekjes – ik ben de tel kwijtgeraakt – en vergelijkend warenonderzoek op onze andere eilanden blijft Terschelling me het hardst roepen.

Terschelling is de middelste van onze TVTAS. Het ligt ongeveer 20 kilometer uit de kust boven het Friese Harlingen, is 30 kilometer lang en zo’n 2 tot 4 kilometer breed. Alle dorpjes met in totaal nog geen 5000 inwoners liggen aan een 13 kilometer lange weg die aan de zuidkant van het eiland van west naar oost loopt. De rest van het eiland bestaat uit campings, weilanden, maar vooral uit natuur. Heel veel natuur.

Die natuur is meteen de hoofdattractie van het eiland. De duinen, het eindeloze strand, de bossen, de kwelders, de duinmeertjes en het wad. De Waddenzee aan de zuidkant van het eiland is zelfs uitgeroepen tot werelderfgoed en zeker je aandacht waard. Dus als je van fietsen, wandelen en varen houdt, kun je je lol wel op.

Maar ook de dorpjes zijn stuk voor stuk mooi om te zien. De huisjes zijn soms echt eeuwen oud en dat geeft meteen veel sfeer en karakter. De lange geschiedenis van het eiland kent vooral heel veel verhalen over de scheepvaart en oorlogen, maar ook strandjutten en een aangespoelde ton cranberry’s.

Hoe kom je er?

De reis duurt behoorlijk lang voor een bestemming in eigen land, maar in vergelijking met een autorit naar Spanje of vlucht naar Thailand, stelt het natuurlijk niets voor. Als je met de trein reist, reis je bovendien zo goed als CO₂-neutraal!

Om bij de boot te komen, kun je vanuit Leeuwarden met een boemeltje naar Harlingen Haven. Vanuit Den Haag rijdt er via Utrecht en Zwolle een rechtstreekse trein naar Leeuwarden. Vanuit bijna alle hoeken van het land kun je het beste overstappen op die lijn. Alleen vanuit Groningen neem je een boemeltje rechtstreeks naar Leeuwarden en vanuit Noord-Holland is het soms beter om met de bus over de Afsluitdijk te reizen. Heb je dat ook meteen eens meegemaakt!

Toch met de auto? In Harlingen Haven zijn grote parkeerterreinen. Laat je auto daar vooral achter als je geen bejaarde met caravan bent. Op het eiland heb je er niks aan.

De boottocht naar Terschelling is de limiterende factor in je reis, dus zoek de afvaarttijden als eerste op en reserveer meteen je kaartje. Tijdens schoolvakanties, Oerol en (voorjaars)weekenden raken de boten – zeker de snelboten – bijna altijd vol. Je kan voor de daadwerkelijke afvaart je ticket altijd nog wijzigen als je toch eerder of later wil reizen – of een paar dagen langer wil blijven natuurlijk. Telefonisch is de wachtrij vaak een ramp, dus doe dit vooral online. Je kan tijdens het bestellen je boottocht overigens meteen compenseren via het Fair Climate Fund.

De overtocht met de veerboot duurt zo’n twee uur, terwijl je er met de snelboot in 45 minuten al bent. Als je de tijd hebt – of niet zoveel geld -, is veerboot vooral op de heenreis wel een aanrader. Zeker bij goed weer begint je vakantie al op het dek! Je grote bagage moet in een aanhanger, dus neem een rugzakje mee met wat eten, drinken, een boek, je camera en zonnebrandcrème. Dobberen op het ruime sop geeft mij direct een ultiem vakantiegevoel. Zie je de vuurtoren al?

Wanneer gaan we?

Doordat het een eindje reizen is, zou ik aanraden om minimaal twee nachtjes op Terschelling te blijven. Je kan dus prima een lang weekend naar het eiland. Vrijdagochtend heen, zondagavond weer terug bijvoorbeeld. Een nachtje of vier is nog beter! Na een hele week ben ik er meestal wel weer even klaar mee, maar als je eindeloos op het strand kunt liggen of boeken wil lezen: ga ervoor! Die bejaarden met hun caravans zitten er vaak zelfs meerdere maanden.

Er zijn niet bijzonder veel binnen-activiteiten, dus goed weer is al de helft van het plezier. Ga je voor het eerst? Ga je eerst schamen – grapje, je bent nooit te oud om te leren! – en plan dan een lang weekend in het voorjaarszonnetje of ga voor een week in de (na)zomerse warmte. In de zomer zijn er bovendien wat meer activiteiten voor als je afleiding nodig hebt van je zadelpijn. Voor een wandeling of fietstocht is het in principe al fijn als het niet regent, dus een weekendje in de winter is ook geen straf, maar misschien iets geschikter voor ‘gevorderden’ of ultieme rustzoekers.

In de zomer wordt het overigens meestal net iets minder warm op Terschelling dan in de rest van het land, maar daar staan weer meer zonuren tegenover. En een sterrenhemel zoals je hem nergens in Nederland kan zien.

Waar gaan we slapen?

Over het algemeen geldt dat hoe eenvoudiger je accommodatie is, hoe duurzamer deze is. Met de vele kampeerterreinen wordt dat je wel makkelijk gemaakt. Over het eiland verspreid zijn er natuurkampeerterreinen, familiecampings, grote campings, kleine campings en – als je 16 bent en dronken wil worden – feestcampings. In de zomer is reserveren noodzakelijk.

Voor iets meer luxe bieden sommige campings ook ingerichte tenten of stacaravans aan. Daarnaast barst het eiland van de meer en minder authentieke vakantiehuisjes, zijn er enkele bungalowparken en is er een StayOkay. Het minst duurzaam, maar het meest luxe, zijn de hotels. De huisjes worden in de zomer alleen per week verhuurd en zijn uiteindelijk vrijwel allemaal bezet. Wacht dus niet te lang met boeken.

Inmiddels heb ik mijn slaapzak op een flink aantal campings uitgerold en een hoop huisjes van binnen gezien, maar ik heb geen specifieke aan- of afraders. Wel geniet ik op een camping wat meer van de fantastische sterrenhemel en zingende vogeltjes en heeft een schattig mini-hotelletje van een oud vrouwtje een stuk meer sfeer dan een bungalowpark. Hoewel dat laatste soms dan gewoon heel praktisch kan zijn. Meestal zoek ik iets rond Formerum of Midsland vanwege de centrale ligging en zijn het seizoen en de beschikbaarheid verder bepalend.

We zijn er!

De boot slingert de haven in, terwijl de Brandaris goedkeurend toekijkt. Je komt aan in het dorp West-Terschelling dat – niet geheel verrassend – helemaal in het westen van het eiland ligt. Haal een vers visje, struin wat door de enige winkelstraat en vergaap je aan de 17e eeuwse huisjes.

Bij aankomst kun je meteen een fiets huren. Dit is je beste vriend voor de komende dagen. De fietsverhuurders zijn niet te missen en hebben altijd genoeg fietsen op voorraad. Bespaar niet op een paar versnellingen, want die zul je nog nodig hebben. Elke fietsverhuurder biedt gratis bagagetransport aan, dus maak daar vooral gebruik van. Terwijl jouw zware tas naar je verblijf wordt gebracht, kun je zelf meteen van het eiland gaan genieten.

Als je een fiets bij je accommodatie hebt gehuurd en die daar op moet halen, kun je vanuit de boot meteen de bus in rollen. Honderd jaar later dan de rest van Nederland kun je daar nu ook gewoon met je OV-chipkaart betalen.

Zonder fiets ben je echt wel een beetje gehandicapt. Met de bus kun je van dorp naar dorp, maar voor het strand, de duinen en de bossen moet je een stuk lopen of je portemonnee trekken voor een taxi. Als je minder fit bent, zou ik een absoluut aanraden om elektrische fiets, tandem of elektrische scooter huren om toch nog door de duinen te kunnen crossen.

Wat gaan we doen?

Fietsen

Oké, fietsen ga je waarschijnlijk vanzelf al heel veel doen, maar dan kiezen we natuurlijk wel de mooiste routes. Misschien zegt Google Maps dat je het beste via de hoofdweg naar je accommodatie kan fietsen, maar de duinpaden zijn veel mooier en bij laag water kun je een hoop vogels spotten aan de waddendijk.

Vooral tussen West en West aan Zee zijn er wat fietspaden door de bossen. Verder is er langs de hele zuidkust een fietspad tussen de schapen door over de waddendijk met hier en daar een zijweg tussen de weilanden door. Ten noorden van de hoofdweg zijn er wegen richting het strand en vele fietspaden door de duinen.

Als je een rondje over het eiland wil gaan fietsen, let dan op de windrichting. Bij tegenwind kun je beter door het bos dan over de waddendijk. Let ook op de afstanden. Van West-Terschelling naar de Boschplaat en weer terug is al zowat een hele dagbesteding. Als je daar ook nog een flink eind wil wandelen, zorg dan dat je genoeg tijd en versnaperingen hebt.

Wandelen

Bij het VVV kun je een goede wandelkaart kopen met een paar aangegeven routes. Ik loop graag vaak en ver, maar ontdek nog steeds nieuwe paadjes.

Door de bossen bij West en over de Koegelwieck bij Hoorn lopen mooie routes die je makkelijk in lengte aan kan passen, bij West aan Zee kun je tussen de duinvalleien en wilde paarden wandelen en je kunt natuurlijk flink veel kilometers maken op het strand.

Als je na aankomst wat tijd hebt, zou ik meteen een mini-wandeling maken vanuit het dorp. Loop in westelijke richting en zoek dan de paadjes naar het hoogste duin. Dit is het Kaapsduin. Hier zijn restanten van oude bunkers te vinden, maar aan de top heb je vooral een heel mooi overzicht over het eiland. Zie die hoge duinen, het vlakke strand, de oranje daken en de weilanden, allemaal omringd door de zee! Als je dan aan de andere kant naar beneden loopt, kun je meteen een stukje het strand op of van het uitzicht en een cranberrygebakje genieten bij strandtent De Walvis.

Voor aanzienlijk langere wandelingen heb ik een paar favorieten. Eén daarvan gaat vanaf De Walvis in noordwestelijke richting dwars door natuurgebied de Noordsvaarder naar strandpaal 3. Volg hiervoor eerst het fietspad, totdat je links van je wandelroute 1 aangegeven ziet staan. Dit pad loopt tussen struiken en moeras naar de hoge duinen toe vanwaar je wederom een fantastisch uitzicht hebt. Onderaan het duin gooi je het zand uit je schoenen en kun je op blote voetjes met een grote slinger over het strand weer terug. Met een beetje mazzel spot je misschien wel een zeehond – die je uiteraard alleen vanaf grote afstand bewonderd. Dit rondje is ongeveer 10 kilometer lang.

Een andere route begint in het natuurgebied de Boschplaat bij het einde van het meest noordoostelijke stukje schelpenfietspad. Hier kun je het hele jaar door langs de stuifdijk naar het uiterste puntje van het eiland lopen – theoretisch kun je ook verder fietsen, maar als je dat probeert zul je de bijnaam ‘het abortuspad’ snel begrijpen. Tussen 15 maart en 15 augustus is de kwelder rechts van je afgezet vanwege broedende vogels, maar vanuit de vogelhut kun je die vogels wel bekijken. De rest van het jaar ben je vrij om de kwelder te betreden. Net voorbij de vogelhut is er een pad dat via lage duintjes en tussen bijzondere planten door loopt en dan verdwijnt in het wad. Zo ver zul je alleen kunnen komen wanneer het laag water is, maar als je de kans hebt is het zeker de moeite waard om dit unieke landschap van dichtbij te bekijken.

Aangekomen bij het meest oostelijke puntje van de Boschplaat kun je Ameland zien liggen, voordat je linksom het strand op gaat. Via het drenkelingenhuisje loop je weer terug, terwijl je mooie schelpen raapt. Zelfs in het hoogseizoen heb je het strand hier haast voor jezelf! Let op dat je de strandopgang niet mist. Als je een strandtent tegenkomt, ben je net te ver. Het hele rondje – zonder retourtje naar de kwelder – is zo’n 20 kilometer lang.

Dorpjes en musea

West-Terschelling en Midsland hebben een klein centrum met de meeste restaurantjes, cafés en winkeltjes. Als je souvenirs wil kopen, kies dan vooral voor boerenkaas, cranberryblondies of eilander bonbons. In de zomer is er bovendien elke week een braderie in een van deze twee plaatsjes.

Bij minder goed weer biedt het Natuurmuseum in West-Terschelling uitstekend vertier. Behalve dat je er veel kan leren over de zee en het klimaat, kun je er vissen bekijken en roggen aaien. Bij écht slecht weer kun je daarna zelf ook een plons maken in het overdekte zwembad.

Als je goed zoekt, vind je ook het piepkleine museum ‘t Behouden Huys in West-Terschelling. Het museum gaat over het eiland, de eilanders en hun gebruiken. Er is met name veel aandacht voor ontdekkingsreiziger en Terschellinger Willem Barentsz.

Je weet dat je in Formerum bent wanneer je bij de molen bent aanbeland. Binnen kun je koffie en gebak halen. Aan de andere kant van de hoofdweg vind je het Wrakkenmuseum. Voor een klein prijsje kun je je vergapen aan alles wat ooit op het eiland aangespoeld of uit wrakken opgedoken is. Eten moet je hier overigens echt niet doen.

Drinken is dan weer wel een reden om naar de Terschellinger Lekkernijmakerij te gaan. Hier hoor je – in een gênant oude film – precies hoe het nou zit met die aangespoelde ton cranberry’s en krijg je een aantal cranberrysapjes en -likeurtjes voorgeschoteld.

Tenslotte heb je nog het landbouwmuseum in Hoorn en de zelfpluktuin en schapenboerderij met kaas- en ijsmakerij in Oosterend.

Varen

Je hebt waarschijnlijk al gemerkt dat de visserij en scheepvaartgeschiedenis een grote rol spelen op Terschelling. Er zijn tegenwoordig niet veel vissers mee over, maar het maakt nog steeds onderdeel uit van de cultuur. Die kun je ervaren als je bijvoorbeeld meegaat op een garnalenkotter. Iets minder authentiek maar zeker een aanrader als je met kinderen naar Terschelling gaat, is een zeehondentocht.

Nog op mijn verlanglijstje staat een vaartocht op eigen kracht, namelijk een kanotocht naar de zeehonden. In je kano ben je een stuk minder bedreigend dan op een grote boot en zo schijn je heel dichtbij de nieuwsgierige zeehonden te kunnen komen.

Wat sowieso heel tof is, is om te gaan zeilen op een groot, oud Fries zeilschip. Vergeet de veerboot en boek een zeiltocht vanaf de vaste wal. Dit is een unieke – niet bepaald goedkope overigens – manier om de reis, de zee en het wad te beleven. Als je mazzel hebt, kan het schip onderweg droogvallen op een zandbank en kun je een wandelingetje maken op de zeebodem. Op zee overnachten tijdens een meerdaagse tocht is al helemaal bijzonder.

Als je de zee nog leuker vindt dan het eiland, kun je met een groep mensen een heel schip met schipper voor jezelf huren en bijvoorbeeld een week lang langs verschillende eilanden hoppen.

Excursies en workshops

Als voormalig wadgids ben ik hartstikke subjectief, maar je móet echt gaan wadlopen! Een oversteek vanaf de vaste wal kan hooguit één keer per jaar en alleen als je zéér ervaren bent, dus we houden het liever bij een veilig rondje in de buurt van de waddendijk. Des te leuker eigenlijk, want zo is het ook – juist! – geschikt voor kinderen en is er in zo’n twee uur genoeg tijd om pieren te steken, garnalen te vangen en krabben te zoeken. En om goed vies te worden!

Tijdens de zomervakantie kun je elke dag mee met mijn enthousiaste vriendjes van de Waddenvereniging, maar anders valt er bij goed weer meestal ergens wel iets te regelen. Ga nooit op eigen houtje als je niet bekend bent met het wad en het getij.

Bij Flang in de Pan kun je een klein stukje wadlopen combineren met een kookworkshop. Je gaat dan koken met ingrediënten van het wad. Voor de zoete kok is er ook een workshop eilanders bonbons maken waarbij je ook lokale ingrediënten zoals duindoornbessen en lamsoorhoning gebruikt.

Via Staatsbosbeheer kun je met diverse excursies mee de natuur in, terwijl je via het VVV ook allerlei culturele en culinaire uitjes kunt vinden.

Nog meer buiten spelen

Voor de liefhebbers kun je op Terschelling naast de gebruikelijke campingspelletjes naar hartelust paardrijden, vliegeren, surfen, kitesurfen, windsurfen, strandjutten, minigolfen, snorkelen in de haven, paintballen, blokarten, kanoën, boogschieten, mountainbiken of je laten vervoeren in een huifkar. Zwemmen kun je bovendien niet alleen in de zee, maar ook – en dat rijmt – in het meertje van Hee. Net als fietsen en wandelen is het ook allemaal weer lekker duurzaam.

Eten

Het is niet moeilijk om de eilander specialiteiten te vinden. Kijk vooral uit naar Skylger juttersbitter, pondkoek, cranberrygebakjes – zeker de blondies! -, lokale boerenkazen, verse vis, zeekraal, lamsoorhoning en schapenmelkijs.

In West-Terschelling en Midsland vind je de meeste restaurants om uit te kiezen. Restaurants De Zee, de Loods en de Koffiepot zijn aanraders. Naar het oosten toe wordt het steeds dunbezaaider, maar ook in Hoorn en Oosterend heb je nog keuze. Er is Italiaans, Chinees, Spaans, pannenkoeken en meer.

Elk restaurant heeft wel een paar vegetarische gerechten op de kaart staan, maar het geitenkaasgehalte is behoorlijk hoog. Tapasrestaurants De Reis in Hoorn heeft meer keuze, maar dat is wel allemaal met kaas of ei. Het veganisme heeft het eiland duidelijk nog nauwelijks bereikt. Bij Pura Vida in Midsland kun je als veganist wel terecht en meestal staan er buiten overal menukaarten waarop je kunt kijken of er iets voor je bij zit waar over te onderhandelen valt.

Voor het ultieme eilandgevoel ga je liever nog naar de strandtenten. Bij De Walvis in West-Terschelling heb je fantastisch uitzicht en prima eten. In de Zandzeebar bij Formerum deel je heerlijke exotische tapas in een oosterse setting, bewaar je nét genoeg ruimte voor die cranberryblondies waar ik het steeds over heb en kun je op sommige zomeravonden blijven hangen voor een filmvertoning. Hoewel hij aan de ‘verkeerde’ kant van het duin ligt, is Kaap Hoorn bij Hoorn ook een erg fijn plekje om te borrelen, eten en op sommige avonden zelfs een feestje te vieren.

Uitgaan

Er zijn genoeg (dans)cafés op het eiland, je bent pas echt op Terschelling geweest als je naar Hessel bent geweest! Deze oude rocker zingt in de zomer elke avond en de rest van het jaar vrijwel elke zaterdag klassieke hitjes in zijn eigen café/bar/restaurant in Hoorn, terwijl hordes vrouwen van middelbare leeftijd aan zijn voeten hangen. Nadat je om middernacht zijn klassieker ‘Terug naar Terschelling’ hebt meegezongen, kunnen de voetjes pas echt van de vloer.

In West-Terschelling vind je de meeste uitgaansgelegenheden waaronder de beruchte Braskoer. Ook in Midsland is er genoeg keuze voor jong en oud. De WYB is het terrein van de pubers, maar de Stoep is soms ook voor de iets oudere ‘jeugd’ geschikt voor een dansje.

Persoonlijk favoriet is muziekcafé de Vijfpoort in Formerum waar eigenaar Jan sterke verhalen vertelt, plaatjes draait en biertjes achterover gooit. Dit is een van de voornaamste redenen – geen grapje dit – dat ik mijn verblijf meestal hier in de buurt probeer te regelen. Mijn home away from home, want in mijn tijd als wadgids heb ik hier heel wat uurtjes doorgebracht en nog altijd voelt het weer een beetje als thuis. Soms is het een soort huiskamer met een stuk of twee gasten die aan de U-vormige bar hangen en soms is de dansvloer afgeladen vol. Terwijl je zelf ook een biertje probeert te bemachtigen, kun je meteen je favoriete dansplaatje aanvragen. Ook spelen er vaak bandjes.

Wat je verder nog moet weten

De supermarkten zijn klein en in de zomer hartstikke druk. Als je ‘s middags van de boot komt, is het soms noodzakelijk om meteen boodschappen te doen, want de winkels sluiten meestal om zes uur. In West-Terschelling, Lies en Midsland zitten prima Spar- en Coop-supermarkten, maar als je in de buurt van Formerum zit, is het de moeite waard om naar de grotere en goedkopere Jumbo te gaan. Deze is meestal ook wat langer open. Op zondag zijn de supermarkten ook enkele uren geopend. Als je er dan toch bent, neem dan vooral wat Fries suikerbrood mee en vis een flesje Skylger juttersbitter uit de slijterij.

Als je ‘s nachts de kroeg uit rolt, denk dan nog even aan een ander soort nachtleven. Kijk omhoog en zie ontelbaar veel sterren. Je kunt hier gewoon de melkweg zien! Als je voor een nachtelijke strandwandeling gaat, kun je met de juiste weersomstandigheden en een beetje mazzel ook nog zeevonk zien. Alsof er sterretjes in het water zitten zo betoverend.