Olie en gas worden uit de grond gehaald en wanneer ze verbrand worden ontstaat er CO2. Om meer en sneller CO2 op te nemen dan bij de groei van bomen zijn er ambitieuze plannen om het aan mineralen te laten binden of door het terug de grond in te pompen.
Vervolg op CO2-compensatie (4/7): Klimaatprojecten in ontwikkelingslanden
Olivijn
Met uitzondering van bomen planten zijn de projecten die in de eerdere delen van deze serie aan bod gekomen zijn gericht op het voorkomen van uitstoot in plaats van het actief opnemen van CO2. Een andere manier om CO2 vast te leggen, is met behulp van olivijn. Olivijn is een mineraal dat over de hele wereld voorkomt in de vorm van gesteenten. Net zoals alle gesteenten verweert olivijn onder de invloed van water, wind en temperatuur, maar olivijn bindt daarbij ook CO2. Zo brokkelen grote olivijnrotsen steeds verder af tot stenen en dan zand, om tenslotte uiteen te vallen tot magnesiumionen, siliciumdioxide en bicarbonaat. Het basische bicarbonaat kan vervolgens in de zee opgenomen worden door organismen die er kalkskeletjes van maken. Die kalkskeletjes vormen uiteindelijk een nieuw gesteente waarin de CO2 langdurig en stabiel opgeslagen blijft. Dit is een geheel natuurlijk proces wat zich altijd heeft afgespeeld. Zo wordt bijvoorbeeld de CO2 die op natuurlijke wijze, zoals uit vulkanen, vrijkomt weer opgenomen. Momenteel is de menselijke uitstoot echter veel groter dan de natuurlijke uitstoot en is het natuurlijk verweringsproces van olivijn en andere gesteenten niet snel genoeg om de atmosferische concentratie in balans te houden.
GreenSand biedt olivijn aan dat uit mijnen gedolven wordt en wordt vermalen tot kiezels en zand. Door het vermalen wordt het natuurlijke verweringsproces versneld en kan een kilo olivijn binnen enkele jaren 1 tot 1,25 kg CO2 opnemen. Je kunt een potje olivijnzand kopen, een zak tuinaarde met olivijn, olivijnkiezels of -grind. Maar ik denk niet dat mijn balkon geschikt is om 23 ton olivijn te houden. Bij aankoop van olivijn-certificaten kun je 250 kilo CO2 voor je laten compenseren voor 10 euro. Dat is vier maal duurder dan bomen laten aanplanten. Dat die hoeveelheid olivijn dan ergens voor je uitgestrooid wordt, moet je ze dan ook maar op vertrouwen, want er is wederom geen keurmerk te bekennen. Via e-mail laat greenSand weten dat ze verwachten dat de prijs in de toekomst nog zal afnemen door een toenemende vraag en grootschalige inkoop. Momenteel komt de olivijn uit Spanje, maar ze hopen in de toekomst ook naar tropische gebieden te kunnen uitbreiden, omdat de verwering daar 2 tot 20 keer zo snel zou kunnen gaan. De hoeveelheden olivijn van de certificaten doneren ze aan een baggerdepot in Drenthe en ze zoeken verder naar opdrachtgevers in het bedrijfsleven, omdat daar meer effect te behalen valt vanwege de grotere hoeveelheden. Volgend jaar volgt er een groot project rond de spoorwegen.
Het effect van olivijn wordt gebaseerd op wetenschappelijke onderzoeken van met name de Utrechtse professor Olaf Schuiling. Zijn Olivine Foundation zegt dat er voldoende onderzoek is gedaan naar de werking en milieueffecten. Uitbreiding naar andere continenten levert werkgelegenheid op en mogelijk kan er tevens nikkel gewonnen worden bij het delven van olivijn. Daarnaast heeft het uitstrooien van olivijn ook gunstige gevolgen in het voorkomen van bosbranden en helpt het tegen verzuring van oceanen. De stichting wil nu vooral inzetten op het ontwikkelen van een groot voorbeeldproject, op het verzamelen van bekendheid en financiering, en op schaalvergroting. Want als dat lukt, zou het misschien best wel eens lukken om daadwerkelijk enorme hoeveelheden CO2 op te nemen. Ook Sir Richard Branson en zijn mede-juryleden, onder wie grootse wetenschappers en voormalig vice-president en klimaatalarmist Al Gore, zien potentie, want het Smart Stones-voorstel van de Olivine Foundation strijdt bij de laatste 11 finalisten mee om de prestigieuze, 25 miljoen dollar-Virgin Earth Prize. Schuiling verdeelt het prijzengeld echter liever vandaag nog dan dat hij over een onbekend aantal jaren zou kunnen winnen, want hij staat te popelen om aan de slag te gaan.
Carbon Capture and Storage
Als we het dan toch over grootschalige CO2-opslag hebben, denk ik ook meteen aan Carbon Capture and Storage, oftewel CSS. CSS is een verzamelnaam voor verschillende methoden om CO2 uit de lucht te halen en op te slaan. Hoewel olivijnverwering technisch gezien ook onder CSS valt, gaat het in de praktijk voornamelijk over het opslaan van vloeibare CO2 in lege gas- en olievelden. In olievelden wordt het ingezet om nog méér olie uit dat veld te kunnen halen, dus daar schieten we niets meer op. In Nederland wordt CO2 via leidingen naar de Noordzee geloodst om daar onder hoge druk in lege gasvelden gepompt te worden. De kans op lekkage zou klein en de gevolgen te overzien moeten zijn. Er wordt ook CO2 opgeslagen in de bodem onder Duitse, Noorse en Algerijnse wateren.
CSS wordt nu betaald door overheden en bedrijven, maar in de toekomst zouden de kosten voor rekening van de vervuiler zelf moeten komen. Je kan als particulier op deze manier dus niet direct je CO2-uitstoot compenseren, maar idealiter wordt de prijs van CO2-opslag in de toekomst doorberekend in de prijs van producten en diensten die je afneemt. De grootste bezwaren tegen CSS zijn de hoge kostprijs (40-70 euro per ton) en het niet geheel uit te sluiten risico op lekkages, waardoor CSS ook nog niet op grote schaal uitgevoerd wordt. De opslag zou er volgens critici bovendien toe kunnen leiden dat duurzamere alternatieven minder snel uitgevoerd worden. CO2 terugpompen in de velden waar het uitgehaald is, klinkt me erg omslachtig in de oren. Dan kunnen we het natuurlijk veel beter laten zitten in de oorspronkelijke vorm, als olie en gas.
Lees verder in CO2-compensatie (6/7): De emissierechtenhandel
Alle delen uit de serie:
CO2-compensatie (1/7): Hoe compenseer ik mijn reizen?
CO2-compensatie (2/7): Door de bomen het bos niet meer zien
CO2-compensatie (3/7): Bomen tegen ontbossing en droogte
CO2-compensatie (4/7): Klimaatprojecten in ontwikkelingslanden
CO2-compensatie (5/7): Zand erover
CO2-compensatie (6/7): De emissierechtenhandel
CO2-compensatie (7/7): Mijn conclusies
