Afval verminderen met de 5 R’en

Nog beter dan afval scheiden en recyclen is het voorkomen van afval. Aan de hand van de vijf R’en kun je nagaan welke stappen je het beste kan volgen voordat kostbare grondstoffen in de verbrandingsoven verdwijnen.

In een eerder artikel vertelde ik al waarom het scheiden van afval zo belangrijk is en hoe je dit handig aanpakt. Afval recyclen is beter dan het verbranden, zodat grondstoffen niet verloren gaan, maar we besparen de meeste grondstoffen en energie als we überhaupt minder afval creëren.

Door afval te scheiden wordt het inzichtelijk welke soorten afval je produceert en hoeveel. Vervolgens kunnen we onze afvalproductie aan gaan pakken aan de hand van de 5 R’en van refuse, reduce, reuse, recycle en rot.

Hoeveel afval en van welke soort produceer je?

Als het afval scheiden steeds makkelijker gaat, zul je merken dat je meer inzicht krijgt in de soorten en hoeveelheden afval die je produceert. Vroeger ging bijna alles bij elkaar, nu zie ik dat we hier in huis vooral PMD en papier verzamelen. Er blijft haast geen GFT en restafval meer over.

Met deze wetenschap kan ik beter zien wat ik kan doen om mijn afval te verminderen. Voedselverspilling en dus noemenswaardige hoeveelheden GFT-afval zijn hier nauwelijks aan de orde, dus eerst vier ik – heel belangrijk – even dat succes. Hoera!

Het papier is wel vrij veel vanwege ons abonnement op de zaterdagkrant en we hebben af en toe wat lege jampotten en wijnflessen voor in de glasbak. De grote uitschieter is PMD. Dit is vrijwel allemaal verpakkingsmateriaal zoals groente- en fruitverpakkingen, pakken sojayoghurt, blikken, verpakkingen van vleesvervangers en snackverpakkingen.

Hoe is dat bij jou? Misschien heb je van bepaalde soorten afval wel veel meer of juist minder dan je dacht. Dat geeft je aan de ene kant een idee waarmee je aan de slag kunt gaan, maar anderzijds misschien ook rust op andere vlakken. Die ene schaarse slecht recyclebare pillenstrip blijkt toch niet zo’n grote ecologische ramp.

De vijf R’en van afvalvermindering

Er zijn grofweg vijf manieren om je afvalproductie te verminderen. Deze worden aangegeven met de vijf R’en, namelijk: refuse, reduce, reuse, recycle en rot. Hierbij is de volgorde belangrijk en zou de volgende R steeds alleen een alternatief moeten zijn als de voorgaande R niet haalbaar is. Elke R kun je voor alle verschillende soorten afval weer anders toepassen.

Weiger (refuse)

Een manier om afval te voorkomen is om ervoor te zorgen dat je het materiaal überhaupt niet in huis haalt. Zo zouden wij de krant op kunnen zeggen om minder papierafval te creëren. Om plastic afval te voorkomen kun je kiezen om groenten en fruit zonder verpakking te kopen, je eigen herbruikbare waterfles of koffiebeker te gebruiken en een tas mee te nemen als je gaat winkelen. Voor plastic dingen die snel stuk gaan, zoals sommig speelgoed of een goedkoop tosti-ijzer kun je bij aanschaf op zoek naar hout, rvs of of een steviger soort plastic dat langer meegaat.

Vooral met het weigeren van verpakkingen en producten die je heel kort en eenmalig gebruikt (of niet eens wil gebruiken), kun je relatief eenvoudig veel verschil maken. Weiger bijvoorbeeld de beruchte rietjes in de horeca en tasjes op de markt. Kies zoveel mogelijk voor verpakkingsvrije producten. Plak een Nee-Nee-sticker tegen ongewenste folders en laat verzenders van ongewenste geadresseerde post weten dat je het niet wil ontvangen.

Verminder (reduce)

Het afval dat je vervolgens alsnog zal produceren kun je proberen te verminderen. In plaats van elk jaar je kapotte broodrooster te vervangen door een nieuwe, kun je deze (laten) repareren. Restjes eten komen beter tot hun recht in je lunch van de volgende dag dan in de prullenbak of GFT-bak. En als je kleding draagt totdat het onherstelbaar versleten is, creëer je een stuk minder textielafval dan wanneer je je garderobe net zo snel laat veranderen als de mode.

Kies liever voor statiegeldflessen die opnieuw gevuld kunnen worden dan voor wegwerpflessen. Vervang dagelijkse producten die afval veroorzaken door alternatieven die langer mee gaan. Denk hierbij bijvoorbeeld aan wasbare wattenschijfjes, vaste zeep en een katoenen broodzak.

Een grote zak rijst of pasta bevat relatief minder verpakkingsmateriaal dan meerdere kleine zakjes, dus ook op die manier kun je je afval verminderen. Soms loont het om producten zelf te maken als de ingrediënten zonder of in grotere of betere verpakking verkrijgbaar is.

Hergebruik (reuse)

Met name verpakkingen lenen zich zeer goed om na gebruik niet meteen weggedaan te worden, maar opnieuw te gebruiken. Zo kun je glazen flessen en potjes perfect gebruiken om huisgemaakte limonade of sauzen, kruiden of noten in te bewaren.

Een andere manier om materiaal te hergebruiken is om er een heel andere toepassing voor te gebruiken of om het te upcyclen, zodat het nog leuker wordt dan het originele product. Zo, gebruik ik oude kranten om mijn shampootjes mee in te pakken, kun je van een kussensloop een tasje maken of maak je van dat saaie jurkje een leuke blouse. Naaiprojectje mislukt? Gebruik de lap dan om je schoenen mee te poetsen of als vulling voor een knuffel.

In haar serie ‘10x wat te doen met’ laat Tessa zien dat je met bijna alles nog wel iets kan knutselen en je echt geen panty, luciferdoosje, bananenschil of cornflakesdoos meer weg hoeft te doen zonder er eerst nog even wat leuks mee uit te halen.

Hergebruik zorgt er bovendien niet alleen voor dat je iets een nieuw leven geeft, maar ook dat je daardoor iets anders misschien niet nieuw hoeft aan te schaffen. Behalve dat dit tot minder afval leidt, is het ook nog eens goedkoper.

Recycle

Bij recycling gebruik je niet meer het oorspronkelijke product, maar worden eerst alle afzonderlijke grondstoffen van elkaar gescheiden. Dit kost moeite, energie en gaat vaak ten koste van de kwaliteit, waardoor alle eerder genoemde opties de voorkeur hebben boven recycling. Wel kunnen dankzij scheiding sommige grondstoffen tenminste nog opnieuw gebruikt worden zonder dat het vernietigd wordt en helemaal verloren gaat.

Voor een geslaagde recycling is het belangrijk om ons afval op de juiste manier te scheiden en aan te bieden. In het artikel Afval scheiden laat ik zien hoe je dat aanpakt en geef ik tips om afval scheiden makkelijk te maken. Afval scheiden geeft bovendien inzicht in welke soorten afval je produceert en waar je dus eventueel alternatieven voor kan gaan zoeken.

Rot

Met rotten wordt het composteren van GFT-afval bedoeld. Behalve door dit door je afvalverwerkingsbedrijf te laten doen, kun je dit ook zelf doen met een compostemmer of een wormenbak.

Tenslotte

Hongerig naar meer tips? Op Milieu centraal vind je nog meer manieren om afval te voorkomen.

Ik hoop dat je nu wat nieuwe ideeën hebt van hoe je je afval zou kunnen verminderen. Let er wel op dat je het een beetje leuk en haalbaar houdt én dat het zinvol is wat je doet.

De inhoud van verpakkingen heeft namelijk vrijwel altijd véél meer impact dan de verpakking zelf. Zo is een vleesvervanger in plastic bijvoorbeeld een veel duurzamere keuze dan een verpakkingsvrije karbonade. Door met een auto om te rijden voor een verpakkingsvrij product, ben je ook al snel minder duurzaam bezig dan wanneer je hetzelfde product lopend of met de fiets in plastic koopt. En soms kan verpakking juist heel zinvol zijn om de inhoud langer te beschermen tegen bederf.

Het belangrijkste is denk ik dat we zoveel mogelijk proberen te voorkomen om materialen te gebruiken die we eigenlijk helemaal niet nodig hebben, zoals de wegwerpverpakkingen, -bekers, -flesjes en -tasjes. Voor de rest is het vooral mooi meegenomen als het je lukt om minder grondstoffen te gebruiken en wat je dan toch in huis haalt zo zinvol mogelijk te gebruiken, voordat je het weer afdankt. Grondstoffen zijn waardevol!